سینا ترجمه
هنگامی که از صفر شروع به مقاله نویسی می کنید ، مرور ادبیات ممکن است نیازمند حجم عظیمی از کار باشد. به همین علت است که محققینی که حرفه خود را وقف موضوع تحقیقاتی خاصی کرده اند، بهترین گزینه جهت مرور ادبیات هستند.
دومین فصل یک پایان نامه و بخش مقدمه مقاله با مرور ادبیات تحقیق و بررسی پیشینه تحقیق آغاز می شود. بررسی پیشینه تحقیق، به‌منظور مطالعه تحقیقات و پژوهش‌های قبلی صورت گرفته در زمینهٔ موضوعات مشابه می‌باشد. در واقع می خواهیم بدانیم که دیگران چه‌کارهایی را انجام داده‌اند تا کجا و چه حوزه‌هایی را موردبررسی قرار داده‌اند و از چه روش‌هایی برای حل مسئله تحقیق استفاده کرده‌اند. برای بررسی پیشینه تحقیق، پژوهشگر باید تلاش کند که همه‌ی مراکز و منابعی که گزارش‌های گذشته در آنها وجود دارد باید موردبررسی قرار داده و جستجو نماید.
به مطالعه پیشینه تحقیق، مرور ادبیات تحقیق (Literature Review) نیز گفته می‌شود.
بررسی مطالعات صورت گرفته به این منظور است که پژوهشگر نشان دهد که درگذشته، چه‌کارهایی در زمینهٔ موردنظر صورت گرفته و با استفاده از این مطالعه، پژوهشگر تحقیق خود را با تکیه‌بر پژوهش‌های گذشته آغاز کند. با استفاده از این کار به شناخت بیشتر مسئله موردنظر و ابعاد مسئله پی خواهد برد. با بررسی دقیق ادبیات پژوهش می‌توانید:
پیشینه یا سوابق پژوهشی مربوط به مساله تحقیق یکی از عناصر مهم پروپوزالهای پژوهشی و نیز تحقیقات محسوب می شود. در این قسمت به چند سوال عمده در این زمینه پاسخ گفته می شود:
الف- چرا باید پیشینه تهیه کنیم؟
جمع آوری پیشینه چه اهمیتی دارد؟ پژوهش اساسا به دنبال پاسخ سوالات یا آزمون فرضیاتی است که در بیان مساله مطرح شده است. از آنجا که این تحقیق اولین یا تنها پژوهش این در زمینه خاص خودش نیست همواره باید احتمال داد که پژوهشگران دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشند که به مساله ای عین یا شبیه این مساله تحقیق پرداخته باشند. مراجعه به تحقیقات، مقالات یا کتابها و حتی مصاحبه ها یا سخنرانی های آنان می تواند پیامدهای ثبت متعددی داشته باشد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ب- در باره چه مطلبی یا موضوعی باید پیشینه تهیه کنیم؟
شاید این سوال خیلی پیش پا افتاده تلقی شود چرا که همه می دانیم پیشینه باید مربوط به موضوع تحقیق باشد. با اینحال بارها و بارها با دانشجویانی بوده اند که دنبال کلیدواژه مناسب برای جستجوی پیشینه می گشته اند. برای این کار ابتدا بهتر است عنوان تحقیق را به اصطلاحات و عبارات مندرج در آن تجزیه کرد و سپس برای هر یک از عبارات و اصطلاحات مترادفات فارسی (ولو به کمک فرهنگ لغات یا اصطلاحات فارسی) را تهیه نمود. یکی از مهارتهای مهمی که می تواند در طراحی کلید واژه بسیار موثر باشد توانایی تفکر انتزاعی است که بواسطه آشنایی با نظریات مرتبط با زمینه ای که در آن تحقیق انجام می شود تقویت می شود. به عنوان مثال محققی که در باره تخلف از قوانین راهنمایی و رانندگی اقدام به جستجوی پیشینه می کند باید بداند که تحقیقات مرتبط با انحراف و کجروی (انتزاع از تخلفات و جرائم رانندگی) می تواند لااقل به لحاظ نظری مهم باشد.
مشکل بسیار مهمی که تعداد کثیری از دانشجویان با آن مواجه هستند، طراحی کلیدواژه های مناسب انگلیسی برای جستجو است. پیشنهاد می شود برای اینکار از کلیدواژه های انگلیسی که در هنگام جستجوی پیشینه در پایگاه های فارسی همراه با چکیده فارسی ارائه می شود استفاده شود. به عنوان مثال وقتی در سایت پایگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران در باره کجروی جستجوی فارسی انجام می شود با چکیده مقالات و تحقیقات زیادی مواجه صورت می گیرد که در آنها در کنار کلیدواژه های فارسی متعدد، کلیدواژه های انگلیسی نیز معرفی شده است. توجه به کلیدواژه های فارسی و انگلیسی این اسناد و در صورت لزوم استفاده از فرهنگ اصطلاحات تخصصی مرتبط می تواند کمک بسیار مهمی در طراحی کلیدواژه های مناسب باشد.
ج- کدام قسمت از یک پیشینه اهمیت دارد؟
چه مطالبی از تحقیقات انجام شده را باید نقل کرد؟ اهداف، سوالات، روش تحقیق، نتایج یا ....؟ در نقل مطالب از پیشینه محور اصلی باید سوالات و فرضیات تحقیق حود باشد. باید بررسی کرد آنها در تحقیق خود به سوالات یا فرضیات ما چه پاسخی داده اند و نیز از چه روشی استفاده نموده اند. در حقیقت باید به آن قسمت از تحقیق یا مقاله استناد کرد که حاوی پیام مرتبطی با موضوع یا روش تحقیق ماست. به همین دلیل پیشینه ها را به دو بخش موضوعی و روشی تقسیم می نمایند . پیشینه های موضوعی ناظر به تحقیقاتی هستند که به بخشی از سوالات یا فرضیات تحقیق ما جواب داده اند. پیشینه روشی به آن دسته از تحقیقات اشاره می شود که به لحاظ روش تحقیق می توانند در انجام پژوهش ما موثر باشند. مثلا تحقیقی که در باره تقلب انجام شده است به لحاظ روشی می تواند در تحقیقی که در باره جرائم راهنمایی و رانندگی انجام می شود مفید باشد یا تحقیقی که در باره رضایت شغلی انجام می شود می تواند به لحاظ روش انجام تحقیق در زمینه رضایت سیاسی مفید واقع شود. البته این دسته بندی به سلیقه اساتید راهنما نیز بستگی دارد.
د- پیشینه ها را چگونه تنظیم کنیم؟
باید توجه داشت که پیشینه پژوهش صرفا به معنای کنار هم گذاشتن تعداد زیادی چکیده تحقیق نیست. در زمینه هر مورد چکیده ای که در گزارش خود مورد استفاده قرار می دهیم باید از خود سوال کنیم که این چکیده چه کاربردی در کار پژوهشی من دارد. یکی از مهمترین کارهایی که هر محقق باید انجام دهد دسته بندی پیشینه بر اساس یک ملاک معتبر است. اعتبار این ملاک به ارتباط آن با موضوع تحقیق بستگی دارد. به عنوان مثال پیشینه را می توان به دو دسته توصیفی و تبیینی تقسیم کرد، یا پیشینه هایی که حاصل تحقیق در داخل جامعه آماری مورد نظر محقق است و پیشینه های مربوط به سایر جوامع آماری. پیشینه روشی و موضوعی نیز دسته بندی دیگری از پیشینه محسوب می شود.
اما نکته مهمتر از دسته بندی، تجزیه و تحلیل و جمع بندی پیشینه است. در تجزیه و تحلیل و جمع بندی محقق ضمن بررسی واگرایی و همگرایی تحقیقات انجام شده و نیز بررسی نقاط قوت و ضعف آنها، باید به مهمترین پاسخهایی که طی بررسی پیشینه برای سوالات و فرضیات تحقیق خودش فراهم کرده است اشاره کند و تفاوتها و مزیّتهای تحقیق خود را در مقایسه با آن تحقیقات به صورت مستدل بیان نماید.
ه- پیشینه خوب را از کجا جستجو کنیم؟
بسیاری از وبسایتهایی که به صورت پایگاههای منابع علمی هستند می توانند در یافتن پیشینه تحقیق مفید باشند. از جمله پایگاه ایران داک یا مدارک علمی ایران، پایگاه مقالات جهاد دانشگاهی یا SID، پرتال مطالعات علوم انسانی، و بسیاری از پایگاههای داخلی و البته خارجی.
