چگونه پرسشنامه تهیه کنیم؟

پرسشنامه چیست؟

پرسشنامه دسته ای از سوالات میباشد که توسط نویسنده مطرح میشود و در بین مردم پخش میشود پاسخ دهنده های سوالات باید سعی کنند جواب های منطقی به سوال ها بدهند چون نویسنده پژوهش ها و یافته هایش را بر اساس آنها تکمیل میکند و اکثر در جاهایی که ابهام وجود دارد را با توجه به این پاسخ ها مینویسد.

چند نوع پرسشنامه وجود دار:

پرسشنامه های خود ساخته:در این نوع از پرسشنامه ها حالت استانداردی وجود ندارد.وخود محقق میتواند بدون در نظر گرفتن قواعد و اصول و فقط برای تکمیل کردن تحقیق این سوالات را مطرح کند.این سوالات میتوانند تلفیقی از چند سوال استاندارد باشند.

پرسشنامه استاندارد:این نوع از پرسشنامه قبلا توسط محققین انجام گرفته است و در دسترس همه قرار دارد.

انیکه ابزار گردآوری داده ها آزمون یا پرسشنامه ( استاندارد یا محقق ساخته) است، مشخصات کامل روان سنجی از جمله روایی، پایایی و شیوه اجرا و نمره گذاری نوشته می شود.

ملاک روایی : بر این امر دلالت دارد که شیوه یا ابزار جمع آوری داده ها، به درستی آنچه که قرار است بسنجد، می سنجد.

آیا روش یا ابزار سنجش برای هدف مورد نظر کارایی دارد ؟

ملاک پایایی: درباره اینکه شیوه یا ابزار جمع آوری داده ها تا چه حد داده های دقیق و موثق را استخراج می کند و یا ابزار جمع آوری داده ها تا چه حد نتایج همسان به دست می دهد، اطلاعاتی را فراهم می کند. هریک از فنون یادشده، روش هایی دارند که با جزییات بیشتر به دانشجویان مشاوره داده می شود. ما توصیه می کنیم برای اینکه یک تحقیق وپایان نامه مبتنی بر روش علمی داشته باشید باید ابزار درست انتخاب یا تهیه کنید و ابزار تحقیق خود را ازلحاظ علمی به اثبات برسانید دراین زمینه حضور یک مشاور همراه می تواند یاری رسان شما دراین مرحله از تحقیق تان باشد.

مراحل تهیه پرسشنامه

تعیین هدف

اولین گام در تهیه پرسشنامه تعیین هدف میباشد.اول باید هدف خود را از تهیه تحقیق مشخص کنیم و سپس طبق هدف مشخص شده سوالاتی را که نیاز داریم تا اطلاعات را تکمیل کنیم را مطرح میکنیم.سوالاتی که طراحی میشوند باید به ما در رسیدن به هدف کمک کنند.

بیان مسئله

هدف زمینه یابی پرسشنامه ای، توصیف رفتار، طرز فکر، احساس ویژه یا آزمون رابطه بین دو یا چند متغیر است. پژوهشگر ممکن است به توصیف یک موضوع علاقه مند باشد. یا ممکن است به آزمون رابطه بین دو یا چند متغیر علاقه مند باشد.

پژوهشگر باید مسئله خود را به طور روشن و واضح طرح کند تا بتواند سوالاتی متناسب با مسئله خود، تدوین کند.

تعیین جامعه و انتخاب نمونه

در تهیه پرسشنامه باید یک جامعه محدود در نظر بگیریم و از بین این جامعه محدود سوالات را مطرح کنیم.جامعه مورد نظر ممکن است یک شهر استان منطقه و یا گروه آموزشی خاص باشد. همچنین باید به انتخاب نمونه ای از جامعه که معرف و نماینده واقعی آن باشد اقدام شود. در واقع بایستی جامعه پژوهش به دقت مشخص شده باشد تا بتوان سوالات متناسب با آن جامعه را طراحی و تدوین کرد.

تنظیم پرسشنامه

بیشتر پرسشنامه ها حاوی مطالبی هستند که به منظور اندازهگیری متغیرهای وابسته و مستقل و ویژگیهای مورد نیاز، تهیه و تدوین میشوند. دستورالعملهایی وجود دارد که رعایت آنها در تنظیم پرسشنامه الزامی است. این دستورالعملها عبارتند از:

در طراحی پرسشنامه، سؤالهای پرسشنامه باید ساده، روشن و دقیق باشد. این سؤالها نباید به دشواری سؤالات مصاحبه باشند زیرا هنگام پاسخگویی به آنهاکسی جهت تعریف و توضیح حضور ندارد.

در طراحی پرسشنامه برای پایان نامه سوالات را به صورت پاسخ بسته بنویسید و بهتر است تعداد سؤالهای پاسخ باز به حداقل ممکن برسد. امکان دارد پاسخ-هایی که به سؤالهای باز داده میشوند، ناتمام و بی ربط باشند. ناخوانایی و غلطهای املایی نیز بر مشکلات طبقه بندی و تفسیر پاسخهای باز میافزایند.
به صورت اضافی و به خاطر جلوگیری از اشتباه، از سؤالهای گزیده استفاده کنید. سؤالهای گزیده به پرسشهایی گفته میشوند که گروه معینی از پاسخ دهندگان به آنها پاسخ میدهند. برای مثال با مطرح کردن سؤالی دربارۀ وضعیت تأهل در پرسشنامه میتوان پاسخ دهندگان متأهل را شناسایی کرد و سپس پرسشهای مربوط به فرزند یا فرزندان و همسر را برای آنها مطرح کرد. هر سؤال گزیده به راهنمایی خاص خود نیاز دارد.
سؤالهای مربوط به گذشته را در یک محدودۀ زمانی مشخص مطرح کنید. در صورتی که قصد دارید دربارۀ رفتار گذشته افراد، اطلاعاتی کسب کنید، زمان مورد نظر را مشخص کنید. برای مثال این سؤال که «چند بار مرتکب تخلفات راهنمایی و رانندگی شده اید؟» بسیار مبهم است. عدم وجود محدودۀ زمانی مشخص در چنین سؤالاتی موجب میشود که افراد، پاسخهای خود را به زمانهای متفاوتی نسبت دهند. لذا اطلاعات به دست آمده در بهترین حالت فاقد انسجام و در بدترین شرایط به قدری مبهم اند که نمیتوان بر اساس آنها دست به تحلیل زد. محدوده های زمانی که در چنین سؤالاتی به کار میروند، عبارتند از: «در پنج سال گذشته»، «در سال گذشته»، «در ماه گذشته»، و یا اینکه اساساً سؤال کرد «چه موقع؟». برای اندازه گیری تعداد دفعاتی که رفتار اتفاق افتاده است، اغلب محدودۀ زمانی کوتاه مناسبتر است، زیرا پاسخ دهندگان نمیتوانند وقوع رفتارهای خود را در زمانهای طولانی به یاد آورند. از طرف دیگر، رفتارهایی که وقوع آنها مستمر نیست، به طور کلی محدودۀ زمانی طولانیتری دارند. به این ترتیب، پرسش در مورد تعدا دفعات مطالعۀ دانشجویان برای آمادگی شرکت در امتحان در محدودۀ زمانی کوتاهتری قرار میگیرد. در عوض، پرسش دربارۀ عدم موفقیت در امتحان چنانچه صورت گرفته باشد باید در طول زمان بلندتری مطرح شود.
برای سؤال های حساس، چارچوب مناسبی فراهم سازید.گاهی اوقات پرسشهایی مطرح میشوند که ممکن است مغایر عقیده، باور، نگرش یا مکاتب فکری پاسخ دهنده باشند. طرح اینگونه سؤالها، بدون مقدمه و توضیح مناسب، میتواند مخالفت پاسخ دهندگان را برانگیزد. در چنین شرایطی پژوهشگر باید مسائل و مشکلات احتمالی را پیش بینی کند و به حل آنها بپردازد.
تعدادی از سؤالهای پرسشنامه را به ویژگیهای جمعیتی و فردی اختصاص دهید. این نوع سؤالها که بر مشخصات فردی تأکید دارند، در طراحی پرسشنامه ها مطرح میشوند. این پرسشها از مواردی به این شرح تشکیل شده اند: جنس، سن، وضعیت ازدواج، قوم و نژاد، تحصیلات، شغل، درآمد و گاهی اوقات مذهب، نوع مالکیت محل مسکونی، ترکیب خانوادگی. پیشنهاد میشود که علاوه بر سؤالهایی دربارۀ ویژگیهای عمومی، چارچوب استانداردی نیز به کار رود تا بتوان به دقت بین نتایج پژوهش به مقایسه دست زد. البته باید توجه داشت که این امر همیشه امکانپذیر نیست، زیرا برخی از پژوهشگران به اطلاعات مفصل تری دربارۀ نکات جمعیتی نیاز دارند و به اطلاعاتی که به چارچوبی استاندارد محدود شده اند، قناعت نمی کنند.
سؤالهای پرسشنامه باید یکی از جنبه های هدف یا فرضیۀ صورت بندی شده را اندازه گیری کند. ممکن است تا کنون پرسشنامه های زیادی را ملاحظه کرده باشید که با شتاب و عجله تهیه و تنظیم شده اند و از نظر اندازه گیری هیچگونه هدفی را دنبال نمیکنند. اینگونه پرسشنامه ها نه تنها موجب کسب اطلاعات مورد نیاز نمیشوند، بلکه ممکن است در پاسخ دهنده نگرشی منفی در مورد پرسشنامه به وجود آورند. به منظور تنظیم و طراحی پرسشنامه ای مفید و مناسب، باید هر یک از سؤالهای پرسشنامه، هدفی را اندازه گیری کند. به عبارت دیگر، سؤالها باید به شیوهای تهیه و تنظیم شوند که به کمک آنها بتوان اطلاعات لازم را برای پاسخ دادن به سؤال های تحقیقی یا آزمون فرضیه های صورتبندی شده، جمع آوری کرد.
سؤالهای پرسشنامه را با توجه به موضوع پژوهش و خصوصیات جامعه ای که پرسشنامه در آن اجرا میشود، تعیین کنید. نظم و ترتیبی که سؤالهای پرسشنامه بر اساس آن طرح میشود متفاوت است، ولی در اینکه جای هر سؤال کجا باید باشد، اتفاق نظری وجود ندارد. بعضی ترجیح میدهند که نکات مربوط به ویژگیهای فردی و خانوادگی در آغاز پرسشنامه قرار گیرند و سؤال های حساس در آخر آن آورده شوند. در حالی که برخی دیگر عکس این عمل را ترجیح میدهند. در واقع این پژوهشگر است که باید با توجه به بینشی که در مورد موضوع و جامعۀ پژوهشی خود دارد، جای هر سؤال یا نظم و ترتیب سؤالها را تعیین کند. چنانچه موضوع اهمیت قابل توجهی داشته باشد و از حساسیت ویژه ای برخوردار باشد، بهترین شیوه این است که پرسشهای مربوط به موضوع اصلی را در ابتدا بیاوریم تا بالاترین نسبت پاسخ دهی را به دست آوریم. چنانچه موضوع از حساسیت خاصی برخوردار نباشد، بهتر است پرسشنامه را با سؤالهای مربوط به ویژگیهای فردی، خانوادگی و اقتصادی آغاز کنیم تا با جلب توجه پاسخ دهنده به آنها بهتر بتوانیم در پایان به پرسشهای حساس تر بپردازیم.
صفحۀ اول پرسشنامه را به نحوۀ پاسخگویی به سؤالها اختصاص دهید. در این صفحه ذکر کنید که پرسشنامۀ مورد بحث چند قسمت را دربرمیگیرد و خصوصیات هر قسمت را شرح دهید. از پاسخدهندگان بخواهید که پاسخ مناسب را با چه نوع علامتی مشخص کنند: کشیدن علامت یا دایره، پر کردن مربع مربوطه و…

طرح پرسشنامه

پرسشنامه و نامۀ پیوست آن، منبع اصلی اطلاعاتی است که پاسخ دهندگان به آن مراجعه میکنند و سرانجام تصمیم میگیرند که به سؤالهای آن پاسخ دهند یا خیر. توصیه های زیر که بر اساس تجربه و تحقیق به دست آمده اند، درتهیه و طراحی پرسشنامه برای پایان نامه به شما کمک میکنند.
پرسشنامه را جذاب کنید، برای رسیدن به این هدف پرسشنامه را چاپ کنید.
صفحه های پرسشنامه را شماره بندی کنید.
سؤالهای پرسشنامه را تا حد امکان به شکل ساده تهیه کنید، به نحوی که پاسخگویی به آنها آسان شود.
در ابتدا و انتهای پرسشنامه نام، نام خانوادگی و آدرسی را که پرسشنامه پس از اتمام باید به انجا فرستاده شود ذکر کنید.
نحوۀ پاسخگویی به سؤالها را خیلی ساده و با حروف دُرشت ذکر کنید.
درابتدای هر نوع سؤال، یک مثال مطرح کنید و نحوۀ پاسخگویی به ان را مشخص کنید.
سؤالهای پرسشنامه را بر اساس نظمی منطقی (موضوعی، توالی زمانی، شکل سؤالها) مرتب کنید.
در ابتدای پرسشنامه سؤالهایی را مطرح کنید که جالب هستند و در عین حال مخاطراتی برای پاسخ دهنده به همراه ندارند.
در طراحی پرسشنامه هایی که خیلی طولانی هستند، سؤالهای مهم را در آخر پرسشنامه قرار ندهید.
از به کار بردن کلمه هایی که پاسخ دهندگان نسبت به آنها حساس هستند، خودداری کنید. به عنوان مثال از کلمه هایی که پاسخ دهنده با مشاهده آنها احساس شرمندگی میکند، (مثل پرسشنامه مخصوص معتادان، بزهکاران، زندانیان یا دانش آموزان متقلب) استفاده نکنید.
در هر سؤال، اطلاعات را به صورت کامل بیان کنید، به نحوی که سؤال برای پاسخ دهنده معنادار باشد. درجۀ پاسخگویی به سؤالهایی که جالب و به اندازۀ کافی روشن باشد، زیادتر است.
طول پرسشنامه بر دقت پاسخگویی تأثیر دارد. بنابراین در صورت امکان پرسشنامه را مختصر کنید. به عبارت دیگر در پرسشنامه ها فقط سؤالهایی را مطرح کنید که در جهت رسیدن به هدفهای پژوهش هستند.