چگونه برای پایان نامه خود پرسشنامه تدوین کنیم؟

پرسشنامه یک ابزار تحقیقاتی با مجموعه‌ای از پرسش‌ها است که با هدف جمع آوری و ثبت اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرد. طراحی پرسشنامه فعالیتی بسیار تخصصی و پیچیده است و جدا از دانش تخصصی در حوزه مورد بررسی، به آشنایی با روش تحقیق علمی، بحث های مرتبط با آمار، شیوه های صحت سنجی و اعتبار سنجی و زمینه های تخصصی دیگر نیاز دارد.

 برخی از رایج ترین کاربردهای پرسشنامه :

• سنجش نگرش و ترجیحات مخاطب، در یک زمینه مشخص
• سنجش رابطه بین دو یا چند متغیر 
• سنجش فکت‌ها (Facts) 

انواع پرسش در پرسشنامه

1. پرسش­هاي زمينه ­اي يا خصيصه­ ها: این پرسش ها، اطلاعاتی در مورد سن، شغل، جنسیت، مذهب و غیره از فرد ارائه می دهد. این سؤالات در نقش متغیر مستقل دیده می شوند.
2. سوالات رفتاری: این سوالات برای شناخت رفتار و فعالیت های پاسخ دهندگان مناسب هستند، مثلا روزانه چند ساعت برنامه های تلویزیونی نگاه می کنید، علایق و مهارت ها و سرگرمی ها و ...
3. سوالات اعتقادی: این سؤال باورهای شخصی و اعتقاداتی فرد را در قالب سوالاتی می سنجد.
4. سوالات نگرشی: تمرکز این سوالات بر روی نگرش افراد نسبت به مسائل مختلف است. در این سؤالات از فرد خواسته می شود که با در نظر گرفتن شرایط مطلوب و ایده آل به سوالات پاسخ دهند.
5. سوالات دانشی: این سوالات به دنبال ارزیابی دانش و اطلاعات فرد می باشد. این اطلاعات بیشتر حالت عمومی دارد و تخصصی نمی باشند.

نکته مهم) با سنجش رفتار و دانش نمي­توان به نگرش­ها و اعتقادات پاسخگويان رسيد. حالا با يك مثال در حوزه دينداري به بررسي پرسش­ها مي­پردازيم.

نکات مهم در تدوین پرسشنامه

جمله بندي پرسشنامه: پرسش هاي پرسشنامه بايد روشن، غيرمبهم و سودمند باشد، بنابراين جمله بندي پرسشنامه اهميت فراواني دارد. ادبيات پرسشنامه بايد متناسب با فضاي فرهنگي و اجتماعي (نگرش­هاي فرهنگي، سطح سواد و ...) باشد. توجه به نكات زير در طراحي پرسشنامه مهم است.

• ادبیات سوال باید ساده و کوتاه باشد: از کلمات نامتعارف، کلمات لاتین و تخصص در پرسشنامه استفاده نکنید و در پاسخ به استفاده از کلمات، به شرایط فرهنگی و اجتماعی پاسخ دهید.
• سوال نباید دوگانه باشد: یک سوال فقط یک پاسخ در ذهن پاسخگو، مانند "آموزش و پرورش فرزند شما چیست؟" این دو سؤال باید دو سوال درباره فرزندپروری و مادر بودن را مطرح کنند.
• سؤال نباید هدفی یا ارزشی باشد: ما نباید به دنبال واکنش مطلوب یا موسسه پژوهشی باشیم. با استفاده از کلمات مانند "من فکر می کنم ..."، "آیا شما موافق هستم که ..."، "برای دانشمندان، استفاده از سوخت اکسیژن برای سلامتی شما مضر است، نظر شما چیست؟" و ... در پرسشنامه مطلوب نیست. ممکن است سوالات منفی نداشته باشید و سوالاتی را مطرح کنید که به این دانش یا اطلاعات واکنش نشان می دهند.
• سوالات شما باید هدفمند باشند: شما باید سوالاتی را مطرح کنید که در پاسخ به فرضیه ها هستند. همچنین از تکرار و سوالات اضافی جلوگیری کنید.