کاربرد نشانه ها در متن فارسی

از آنجایی که امروز از اصلی ترین دغدغه های دانشجویان و حتی اساتید آموزش نگارش اصولی یک متن فارسی برای مقاله یا کتاب میباشد بنابر این باید بدانیم که استفاده از علایم اختصاری در متون فارسی نیز بسیار پر اهمیت و ضروری است در واقع استفاده از این نشانه ها به متن فارسی اعتبار میبخشد و باعث میشود که بدانیم یک جمله چه موقع سوالی است چه موقع تعجب و نقطه یا ویرگول باید بر حسب کاربرد هر یک را در محل مناسب خود به کار ببریم.

از مهم ترین علامت های اختصاری که در همه متون اعم از متن کتاب ها مقاله ها روزنامه ها و حتی نامه های اداری استفاده میشوند عبارتند از: نقطه(.) ویرگول(,) نقطهویرگول(:) دونقطه(:)هلال پرانتز(()) گیومه(« ») خطتیره(-)سه نقطه(...) ممیز(/) علامت سوال(؟) علامت تعجب(!) علامت تکرار(//) ستاره(*) پیکان فلش(-->)هر یک از این علایم اختصاری باید در متن یک نوشته فارسی با رعایت دقت آورده شود.

علامت نقطه(.)

این علامت که در پایان جملات خبری و مرکب آورده میشود و انتهای جمله را مشخص میسازد.پس از هر اطلاعات كتابشناختی كامل در كتابنامه‌ها.پس از حروف اختصاری كه نماینده اسم اشخاص باشد.

علامت ویرگول(,)

برای مجزاكردن گروه‌ها و كلمات و پرهیز از خلط مفاهیم.برای مجزا كردن گروه‌ها در مواردی كه خواننده معمولاً درنگی كوتاه می‌كند.برای جداكردن جمله‌های پایه و پیرو.برای جدا كردن ساختهای دستوری مشابهی كه به توالی آمده باشند.برای جداكردن اطلاعات كتابشناختی در كتابنامه‌ها.پس از منادا.

نقطه ویرگول(;)

قرار گرفتن بین جمله‌هایی كه از نظر دستوری مستقل ولی از نظر معنایی به هم مربوط و مكمل هم‌اند:مردم كار را دوست دارند؛ چون بدون آن احساس می‌كنند به هیچ كار نمی‌آیند.قرار گرفتن بین جمله‌ها یا گروههای اسمی كه با «از این قرار است» و «شامل این موارد است» و «عبارتند از» و از این قبیل می‌آیند و برشمرده می‌شوند.

دو نقطه(:)

دو نقطه نیز مانند نقطه و ویرگول و نقطه ویرگول نشانه درنگ است و برای توضیح در مورد آنچه بیان شده می‌آید. این نشانه به معنی «زیرا» و «چونكه» و الفاظی به این معنی است.

علامت هلال(())

برای آوردن توضیح در درون آن. این توضیح معادل و هم‌معنی آن چیزی است كه قبل از پرانتز ذكر شده. هلال در این كاربرد به معنی «یا» و «یعنی» است.برای آوردن توضیحی فرعی و تكمیلی كه اهمیت آن كمتر از مطلبی است كه قبلاً ذكر شده.برای آوردن اطلاعات كتابشناختی در هنگام نقل قول مستقیم یا غیرمستقیم از متون.درج حرف اول اصطلاحاتی كه بعد از نام پیامبران و ائمه می‌آید.قرار دادن اصطلاحات مربوط به سوره و آیه‌های قرآن كریم. برای اختیاری بودن كلمه یا عبارتی.

علامت نقل قول گیومه (« »)

 برای ذكر نقل قول.هنگامی كه كلمه‌ای نامتعارف یا كم كاربرد باشد؛ علامت نقل قول در این حالت برای جلب توجه خواننده به لفظ مفروض است.هنگامی كه نویسنده بخواهد مسئولیت كاربرد لفظی را نپذیرد.هنگامی كه نویسنده بخواهد مسئولیت كاربرد لفظی را نپذیرد.هنگامی كه احتمال خط واژه‌ای بیگانه با یكی از الفاظ فارسی وجود داشته باشد.هنگامی كه با زبان فارسی درباره الفاظ زبان فارسی بحث شود.

خط تیره (ـ)

مشابه كاربرد مورد ب هلال. یعنی برای آوردن توضیحی فرعی یا مكمل كه اهمیت آن كمتر از مطلبی است كه قبلاً بیان شده.برای نشان دادن سخنان قهرمانان داستانها و نمایشنامه‌ها. برای جدا كردن اجزاء كلمات مركب.

سه نقطه (...)

به جای یك یا چند كلمه محذوف كه به توالی آمده‌اند.برای نشان دادن بخشی از نقل قول.

ممیز (/)

برای جداكردن روز و ماه و سال در تاریخ‌ها.بین صورتهای مختلف كلمه‌ای كه برخی حروفش تغییر كرده است.

علامت سئوال (؟)

در پایان جمله‌های پرسشی مستقیم۱۲؛ چه در این جمله‌ها كلمات پرسشی از قبیل «آیا» و «كی» و «چه وقت» به كار رفته باشد یا خیر.هنگامی كه نویسنده در مورد نكته‌ای تردید و یا قصد استهزاء داشته باشد. در این صورت علامت سئوال داخل ابرو می‌آید.

علامت تعجب (!) 

علامت تعجب در پایان الفاظ و جمله‌هایی می‌آید كه احساسات فرد را نشان می‌دهد. این احساسات شامل تعجب و تحسین و استهزاء و خشم و درد و رنج و افسوس هستند. علامت تعجب را به هنگام دعا و تهدید و امر نیز به كار می‌برند. جمله‌ها و كلماتی كه در پایان آنها علامت تعجب آمده، آهنگ افتان دارند.

علامت تكرار (//)

چنانچه كلمات مشابهی در چند سطر تكرار شده باشد، در سطرهای زیرین به جای نوشتن آنها از علامت تكرار استفاده می‌شود.

ستاره (*)

علامت ارجاع دادن به زیرنویس است. زبانشناسان آن را در بالای جمله‌هایی می‌گذارند كه از نظر دستوری صحیح نیست.در زبانشناسی تاریخی در بالای كلمات بازسازی شده می‌آید. یعنی كلماتی كه محقق آن را به قیاس با محتوا یا صورت متن و كلمات دیگر ساخته است و صورتی مفروض است.

پیكان (فلش) (-->)

یك كاربرد پیكان برای ارجاع دادن در فرهنگها است.كاربرد دیگر این علامت هنگامی است كه بخواهند ترتیب به دست آمدن نتیجه‌ای را نشان دهند.