امروزه با توجه به اهمیت تحقیق و نقش آن در یافتن راهکارهای جدید برای حل مسائل و مشکلات موجود در جوامع مختلف، گرایش دانشگاه ها به سمت تربیت محقق، بیشتر از گذشته شده است. یک تحقیق در واقع بررسی و مطالعه یک موضوع خاص با هدف و فرضیه اولیه و مشخص می باشد به تعریفی دیگر، تحقیق بررسی و مطالعه منظم، کنترل شده و آزمایشی قضیه های فرض درباره روابط احتمالی پدیده ای طبیعی با دیدی انتقادی می باشد. یک تحقیق دارای بخش های مختلفی می باشد که با یک مطالعه اولیه در خصوص موضوع آغاز شده و سپس به سراغ بخش عملی کار رفته تا فرضیه پیشنهادی خود را انجام دهید هر نتیجه ای که از فرصیه گرفته می شود ، چه مثبت و چه منفی، بایستی در بخش نتایج مقالات درج شود. همان اندازه که نتایج مثبت می تواند آینده خوبی در خصوص آن تحقیق فراهم نماید. نتایج منفی نیز می تواند محققین دیگر را آگاه سازد که مجددا آن مطالعه را تکرار نکنند.
دانشجویان مقطع ارشد و دکتری در دوران تحصیلی خود یک پروسه تحقیقاتی را تجربه می کنند و در صورت موفقیت به انجام آن موفق به کسب مدرک تحصیلی خود می شوند.این پروسه در مقطع ارشد تحت عنوان پایان نامه و در مقطع دکتری با عنوان تز نامیده می شود. پایان نامه آخرین واحد درسی است که دانشجویان بعد از گذراندن تمامی واحدهای نظری می توانند ان را اخذ نمایند.
پایان نامه حاوی تمامی اطلاعات مربوط به موضوع پژوهشی دانشجو، مسیر حرکت او برای دست یافتن به نتایج و منابع و مراجعی است که از انها در نگارش پایان نامه خود استفاده نموده است. یک پایان نامه باید بر اساس اصول نگارشی دانشگاه نوشته شود تا بتواند مورد تائید داوران جلسه دفاع و پژوهش دانشگاه قرار گیرد. در ادامه به بررسی بخش های مختلف پایان نامه و ترتیب نگارش بخش های مختلف آن می پردازیم.
بخش های مهم یک پایان نامه
- صفحه عنوان پایان نامه : شامل نام دانشگاه، موضوع تحقيق، نام استاد راهنما ، نام كامل محقق و رشته تحصيلي محقق
- چكيده پایان نامه: چکیده یک خلاصه کوتاه اما جامع و کامل از کل محتوای پایان نامه می باشد که شامل 4 بخش اهداف، روش کار، نتایج و بحث می شود. چکیده بایستی به گونه ای نوشته شود که خواننده با خواندن آن و بدون نیاز به مراجعه متن اصلی، کلیات کار پژوهشی را درک نماید. در نوشتن چکیده پایان نامه، افعال جملات بصورت ماضی نوشته می شود. حداکثی حجم چکیده باید 250 کلمه باشد.
- پيشگفتار پایان نامه : صفحه پيشگفتار به منظور تشکر و قدردانی از افرادی می باشد که در فرایند انجام پژوهش و نگارش پایان نامه به شما کمک کرده اند.
- فهرست مطالب پایان نامه : فهرست مطالب همانطور که از اسمش پیداست، ارائه عناوین اصلی و فرعی پایان نامه به همراه شماره صفحه آنها می باشد تا به خواننده کمک نمایید که مطلب مورد نظر خود را سریع تر در پایان نامه پیدا نماید. نوشتن فهرست مطالب هم می تواند بصورت دستی انجام گیرد و هم با روش فهرست نویسی خودکار. در روش دستی احتمال خطال بسیار بالاست و حتی زمانی که می خواهید تغییراتی در متن پایان نامه خود ایجاد کنید، ترتیب تمامی صفحات فهرست شما بهم میخورد و بایستی بصورت دستی آن ها را درست کنید. اما اگر از فهرست مطالب شما به صورت خودکار انجام بگیرد، با هربار تغییر در متن مقاله کافیست یکبار دکمه آپدیت فهرست بندی را بزنید تا بر اساس تغییراتی که در متن اعمال کرده اید ، فهرست شما مرتب شود. در فهرست نویسی خودکار لازم است تا تمامی عناوین اصلی و فعی داخل متن هدینگ شوند. یعنی مثلا عناوین اصلی هدینگ 2 را بگیرند و عناوین فرعی هدینگ 3. به همین ترتیب برای عناوین فرعی تر نیز می توانید هدینگ در نظر بگیرید. برای هدینگ داده به عناوین داخل متن از بخش home قسمت styles می توانید هدینگ مورد نظر خود را پیدا کنید.
- فصل اول پایان نامه: مقدمه شامل معرفي موضوع، ارائه مساله اصلی تحقیق، اهداف اصلی و فرعی، فرضیات پژوهش، روش جمع اوری داده، متغییرهای تحقیق و روش های آماری می باشد. در واقع تمامی اطلاعاتی که در پروپوزال خود نوشته بودید را به این قسمت از پایان نامه منتقل می کنید. عناوین این فصل بصورت تصویر زیر در فهرست آوره می شود.
- فصل دوم پایان نامه: این فصل تحت عنوان ادبيات تحقيق و مباني نظری نامیده می شود و شامل یک توضیح مفصل از ادبیات تحقیق یعنی باز کردن موضوع تحقیق و ارائه توضیحات در خصوص بخش های مختلف آن، و ارائه پیشینه تحقیق، یعنی تحقیقاتی که در راستای مطالعه شما توسط محققین دیگر انجام گرفته است. مثالی از عناوینی که از این فصل از پایان نامه در فهرست آورده می شود، در تصویر زیر آورده شده است.
- فصل سوم پایان نامه: این فصل بعنوان فصل روش شناسي يا Methodology می باشد که تمامی روش های بکار رفته برای رسیدن به نتایج مطلوب را در این بخش ذکر می کنید. این بخش از پایان نامه مهم می باشد و بایستی تمامی مراحل کار با دقت توضیح داده شود. بخصوص اگر پژوهش شما در حوزه رشته های پزشکی باشد، بایستی تمامی کارهای آزمایشگاهی، مواد بکار برده شده، اندازه مواد و ... را ذکر نمایید.
- فصل چهارم پایان نامه: در این فصل نتایج بدست آمده و تجزيه و تحليل آنها نوشته می شود. نتایج می تواند در قالب جداول و نمودار و اشکال نیز در پایان نامه ارائه شود.
- فصل پنجم پایان نامه: این فصل تحت عنوان بحث و نتيجه گيري نامیده می شود. در این بخش از پایان نامه نتایج کار خودتان را مورد تحلیل قرار داده و آنها را با نتایج کار محققین دیگر مورد مقایسه قرار می دهید. و در آخر یک نتیجه گیری کلی از کار خود ارائه می دهید.
- فهرست منابع پایان نامه : در اين بخش فهرست اسناد مربوط به منابعي كه در متن به آنها اشاره و استفاده شده قيد ميگردد و هيچ موردي نبايد در فهرست منابع پایان نامه بيايد كه در متن پژوهش به آن اشاره و يا استفاده نشده باشد.
- پيوست پایان نامه: پيوست در واقع نسخه اي است از ابزارها، پرسشنامه ها، جداول، نمودارها، طرح وسايل آزمايشگاهي و نامه ها و مواردي از اين قبيل ميباشد كه در انتهای پایان نامه ضمیمه می گردد.
