مفهوم عبارت سرقت ادبی در نگاه اول بسیار ساده به نظر میرسد به طوری که اگر از دانشجویان هم در این مورد سوال کنیم خواهند گفت که اگر بدون اجازه از مطالب کتاب یا مقاله یک فرد در نوشته خود استفاده کنیم سرقت ادبی نامیده میشود اما باید توجه داشت که استفاده و استناد دو کلمه متفاوت از هم میباشند البته دزدی علمی ممکن است هم به صورت خواسته و هم به صورت ناخواسته اتفاق بیفتددر سال های اخیر مشاهده شده است که متأسفانه حتی برخی از اساتید و بزرگان علم ایران نیز به صورت ناخواسته درگیر این رویداد شده و اعتبار علمی چندین ساله آن‌ها زیر سوال رفته است. با توجه به اینکه در دانشگاه‌ها در زمینه سرقت علمی به دانشجویان و اساتید آموزشی ارائه نمی‌شود این مطلب را برای شما آماده کرده‌ایم.
تعریف دزدی علمی
واژه plagiarism یا دزدی علمی برای اولین بار در قرن اول میلادی توسط شاعر رومی به نام "مارتیال" برای ربودن شعرهایش توسط شاعر دیگری به کار رفت. این واژه در سال ۱۶۰۱ توسط بن جانسون به معنی کسی که متهم به دزدی ادبی است توصیف شد و واژه دستبرد علمی در حوالی سال ۱۶۲۰ از آن مشتق شد. این واژه در دایره‌المعارف ویکی پدیا به صورت تصاحب غیرواقعی، تقلید بسیار نزدیک یا ربودن و چاپ کلام، افکار، ایده‌ها و عبارات نویسنده دیگر و ارائه آن به عنوان کار اصیل خود تعریف شده است.
بعضی از موسسات علمی به دزدی علمی واکنش شدیدی نشان می‌دهند و دزدی علمی توسط پژوهشگران و اعضای هیئت علمی را با مجازات تحریم که از تعلیق و اخراج تا سلب اعتبار و امانتداری است روبرو می‌کنند. باید توجه داشت که استفاده از کپی کردن یا قرض کردن عبارات و تعویض کلمات تنها به مخفی کردن شدت تخلف کمک می‌کند. به عبارت دیگر این عمل یک فریب است که ربودن کار دیگری و سپس دروغ گفتن درباره آن را شامل میشود.
راهنمایی برای پیشگیری از دزدی علمی
- دستورالعمل مربوط به مؤلفین که توسط مجله ارائه شده است را مطالعه نمایید.
- همیشه از مشارکت دیگران و منبع ایده‌ها یا کلمات سپاسگزاری نمایید.
- استفاده از متن یا مواد کلمه به کلمه باید داخل گیومه باشد.
- به منابع مورد استفاده در نگارش استناد نمایید.
- هنگام تفسیر ابتدا سعی کنید به طور کامل مفهوم را درک نمایید و سپس از کلمات خودتان استفاده نمایید.
- هنگامی که شک دارد مفهوم یا حقیقت یک دانش متداول است یا نه، از منبع استفاده نمایید.
- مطئمن شوید که استناد دهی را به صورت درست انجام دهید.
- اگر یک مطالعه پیچیده می‌تواند به صورت یک کل به هم پیوسته ارائه گردد این کار را انجام دهید و نباید آن مقاله را به مقالات مجزا تقسیم کنید.
- هنگام ارسال یک مقاله برای انتشار، اطلاعاتی را که قبلاً منتشر کرده‌اید را به اطلاع ویراستاران و خوانندگان برسانید.
- در نامه پیوست یا همان کاورلتر (Cover Letter) سردبیر می‌بایست مطلع باشد و خوانندگان از طریق برجسته کردن و استناد به کار منتشر شده قبلی آگاه شوند.
انواع سرقت ادبی و علمی
- استفاده از نتایج دیگران: اگر شما در محتوای نوشته خود عین جمله از نتیجه گیری مقاله دیگر بنویسید سرقت علمی به حساب می آید فردی که مقاله نوشته است زمان زیادی را صرف آزمایش ها یا تحقیقات خود کرده است تا به یک نتیجه گیری دست یابد استفاده بی اجازه شما از این نتیجه گیری سرقت علمی و ادبی به حساب می اید.
- استفاده از جمله‌های دیگران: استفاده از عین جمله یک محقق در نوشته خودتان سرقت به حیاب می آید شما فقط میتوانید به جمله شخص دیگر استناد کنید و یا بنویسید که به نقل از ... و بعد جمله اش را بنویسید.
- استفاده از جملات قبلی مقالات خودتان: اگر قبلا نیز مقاله ای اارئه ککرده اید که میخواهید یک جمله از آن را در مقاله فعلیتان به کار ببرید باید ذکر کنید که با استناد به فلان مقاله.
- ارائه مقالات در کنفرانس و سمینارها:در ارائه مقالات: زیر هر شکل عکس و نموداری که کار مستقیم خود شما نیست باید مرجع بدهید. مراجع را میتوانید در پایین صفحه هم بنویسد؛ ولی باید دیده شود.
- دزدی علمی غیرعمدی:گاهی اوغات ممکن است شما جمله ای به کار ببرید که واقعا نمیدانید قبلا در جای دیگری استفاده شده است در این صورت دزدی غیر عمدی اتفاق افتاده است اما باز هم سرقت به حساب می آید.
