سینا ترجمه
ایجاد شغل برای دانش آموختگان دوره دکتری تخصصی منوط به اشتغال زایی در مقاطع پایین تر است.
دکتر سید مهدی قمصری معاون آموزشی سابق دانشگاه تهران ، با اشاره به اینکه تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان مقطع ارشد، پشت خط ورود به دوره دکتری قرار می‌گیرند، اظهار کرد: ورود حجم زیادی از فارغ‌التحصیلان ارشد با هر شیوه جذبی مشکلات زیادی از جمله بیکاری را ایجاد خواهد کرد.
دکتر قمصری تشریح کرد: در کشورهای مطرح فقط کسانی داوطلب ورود به مقطع دکترا می‌شوند که قصد دارند در حوزه‌های تحقیقاتی فعالیت کنند و مسائل را آکادمیک دنبال کنند، افرادی که به دنبال کار هستند بعد از تحصیل، جذب بازار کار می‌شوند و دوره دکتری را صرفاً به عنوان یک ضرورت برای ادامه تحصیل در نظر نمی‌گیرند.
این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه بیکاری از مقاطع قبل به مقطع دکتری سرایت می‌کند، گفت: وقتی نمی‌توانیم برای دانشجویان کارشناسی و ارشد شغل فراهم کنیم، ادامه تحصیل در مقطع دکتری دردی را دوا نمی‌کند. زیرا هر گرایشی در مقطع بالاتر، تخصصی‌تر خواهد شد. مثلاً دانشجوی کارشناسی می‌تواند در بسیاری از مشاغل مشغول فعالیت شود، ولی همین دانشجو با ورود به مقطع دکتری بر یک موضوع متمرکز می‌شود و در نتیجه شغل مرتبط با رشته‌اش خیلی محدود تر خواهد شد.
وی افزود: طبیعتاً برای این حجم از فارغ‌التحصیلان دکتری “شغل تخصصی” وجود ندارد که دولت بخواهد آن را فراهم کند، مگر اینکه این فارغ التحصیلان شغلی را انتخاب کنند که مرتبط با مدرکشان نباشد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه فردی که در یک رشته تخصص می‌گیرد عمر و وقتش را صرف می‌کند، گفت: اینکه دانشجویان بعد فارغ‌التحصیلی، بخواهند وارد شغلی شوند که ربطی به تخصص آنها ندارد، نمونه بارز هدر دادن سرمایه است.
دکتر قمصری با بیان اینکه اگر این سرمایه‌های هدر رفته را در تعداد این افراد ضرب کنیم عدد بسیار بزرگی می‌شود و خسارت اقتصادی بسیاری در پیش دارد، ادامه داد: اگر فعالیت واحدهای کم کیفیت را متوقف کنیم و مجموعه‌های قوی‌تری با کیفیت بهتری ایجاد کنیم، انگیزه‌ی بیشتری برای دانش آموزان و دانشجویان آینده فراهم می‌شود تا با جدیت در مقاطع آموزشی پایه و تحصیلات تکمیلی درس بخوانند.
وی افزود: در حال حاضر دانشجویان در مقطع کارشناسی با جدیت گذشته درس نمی‌خوانند، حتی در خیلی از کلاس‌ها شرکت نمی‌کنند این مسئله در حال سرایت به دکتری است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه بسیاری از صاحبان سرمایه و شغل، دنبال نیروهای کیفی حتی با مدرک پایین‌تر هستند، گفت: در مقطع دکتری علاوه بر بخش آموزشی، یک بخش مهم‌تر به نام پژوهش وجود دارد که در کشور ما به جز عده اندکی که با تلاش فردی برای پژوهش‌های خود کیفیت ایجاد می‌کنند، عموم پژوهش‌ها با کمترین کیفیت انجام می‌شوند، به همین دلیل بسیاری از فارغ‌التحصیلان مقطع دکتری شغل مناسبی پیدا نمی‌کنند.
دکتر قمصری معتقد است: وزارت علوم از هم‌اکنون باید برای حل مشکل بیکاری در مقطع دکتری، اقدام کند و اجازه ندهد این روند غیر منطقی ادامه پیدا کند و تبدیل به مشکلی اجتماعی شود.
وی افزود: بهترین راه برای جلوگیری از گسترش پدیده بیکاری دانشجویان دکتری، روی آوردن به استانداردهای قابل قبول بین‌المللی است، اگرچه در بعضی مراکز آموزشی ظرفیت‌هایی ایجاد شده است که قابل تغییر نیستند ولی حداقل باید پذیرش دانشجو مطابق فرمول‌های بین‌المللی و منطق صحیح انجام شود.
به گفته این استاد دانشگاه، اگر دانشگاهی با حداقل تعداد هیئت علمی تأسیس شد باید بپذیرد که فقط در مقطع کارشناس دانشجو تربیت کند. همچنین اگر دانشگاهی سال‌ها شرایط آموزش یک رشته را داشته، اما اکنون اعضا هیئت علمی آن کاهش پیدا کرده است باید فعالیت این رشته را متوقف کند، زیرا لزومی ندارد به هر قیمتی ادامه دهد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در ادامه تصریح کرد: تاوان اینکه اعضا هیئت علمی دانشگاه‌های تازه تأسیس برای ارتقای شغلی و حرفه‌ای مستلزم داشتن دانشجوی ارشد و دکتری هستند را نباید جوانان دهند. همچنین به دلیل اینکه تمایل ورود به مقطع کارشناسی در خیلی از رشته‌ها کم شده است، دانشگاه‌ها نباید برای حفظ چرخه اقتصاد مقطع کارشناسی ارشد و دکتری را با هر استانداردی راه اندازی کنند.
دکتر قمصری با اشاره به اینکه این گستردگی عجب و غریب مراکز آموزش عالی در هیچ جای دنیا وجود ندارد، گفت: در کشورهای مطرح، مراکز آموزش عالی با استانداردهای مشخصی تشکیل می‌شوند و امکانات رفاهی متناسب با شأن کسی که قرار است دانشجو خطاب شود فراهم می‌شود، ضمن اینکه آموزش عالی با آموزش دوره‌های قبل از دانشگاه متفاوت است و دولت‌ها هیچ الزامی ندارند که برای همه افراد شرایط تحصیلات تکمیلی را فراهم کنند.
وی افزود: وظیفه دستگاه‌های نظارتی است که با جدیت بیشتری بر این موضوع نظارت کنند؛ زیرا این دانشجوها سرمایه کشور هستند که در صورت عدم نظارت صحیح این سرمایه‌ها تلف می‌شوند، با ورود به مقطع دکتری توقعات اجتماعی دانشجویان مانند یافتن اشتغال مناسب و در نتیجه دست یافتن به زندگی لوکس افزایش پیدا می‌کند، در حالی در واقعیت این توقعات ایجاد شده پاسخ داده نمی‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران، با اشاره به اینکه رویدادهای اجتماعی مستقیماً بر آموزش عالی تأثیر دارند، گفت: در زمینه اصلاحات آموزش عالی مخالفت‌ها و مقاومت‌های زیادی از سوی برخی مقامات وجود دارد، افراد به دلایل مختلف با این مخالفت انگیزه‌های متفاوتی را دنبال می‌کنند. برای مثال هر زمانی سیستم آموزش عالی قصد دارد گام جدی برای اصلاحات بردارد، این اتفاق با یکی از انتخابات هم زمان می‌شود و طبیعتاً هیچ کاندیدا یا نماینده‌ای علاقه مند نیست، مراکز آموزش عالی شهرش دستخوش تغییراتی شوند.
به عقیده دکتر قمصری، قبل از اینکه کشور وارد بحران‌های جدی سیاسی و اقتصادی شود باید برنامه‌ریزی‌های بلند مدت انجام شود.
وی در پایان از مسئولان وزرات علوم خواست تا جایی که در توان است با جدیت بیشتر این مسائل را پیگیری کنند و بر کیفیت آموزش عالی نظارت داشته باشند تا وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان بهبود پیدا کند.
