کپی رایت یا همان حق تکثیر متعلق به خالق یک اثر است و به بصورت قانونی از آثار مختلف حفاظت میکند و از نشر و تکثیر غیرقانونی آنها جلوگیری میکند.
کپی رایت (Copyright) یا همان حق تکثیر یا حق نشر، نوعی حفاظت قانونی از آثار ادبی، علمی و هنری است. این حق شامل حقوقی از جمله حق نشر، تکثیر و الگوبرداری از اثر میباشد و برای مدت خاصی اعمال میشود و قابل انتقال به دیگران نیز هست. برخی از آثار از همان ابتدای پدید آمدن و بدون ثبتشان شامل این حق میشوند. در واقع این حق متعلق به ناشر یا پدیدآورنده یک اثر میباشد و به خالق آن اجازه میدهد تا از حقوق انحصاری تکثیر، اقتباس در شیوه بیان نو (مانند به فیلم تبدیل کردن یک رمان)، پخش و نمایش عمومی اثر استفاده کند.
این بدین معنی است که هیچ شخص دیگری حق تکثیر، نشر و الگوبرداری از آن را بدون اجازه از ناشر و خالق آن اثر ندارد. در صورتیکه شخصی حقوق ناشر را رعایت نکند، متخلف خواهد بود و تحت پیگرد قانونی قرار خواهد گرفت و مشکلات حقوقی بسیاری برای او ایجاد خواهد شد.
قانون کپی رایت برای یک اثر، از زمانی آغاز میشود که آن اثر به شکلی ملموس بوجود آید. مثلاً اگر در یک کشور شاعری بخواهد از این حق برای اشعارش استفاده کند، بعد از نوشتن اشعار خود، نام خود را امضا کرده و نشانه Copyright © را نیز ثبت میکند و از این طریق به مالکیت خود نسبت به اشعارش تأکید میکند. سپس نوشتههایش را در پاکتی گذاشته و به آدرس پستی خود ارسال میکند. حال با در دست داشتن این پاکت دربسته که مهر اداره پست در آن وجود دارد میتواند اشعار خود را در دفتر کپی رایت کشورش به ثبت برساند تا از هرگونه سوء استفاده از آنها جلوگیری کند.
از آنجاییکه خالق یک اثر ممکن است در طول زمان، کار خود را چندین بار ویرایش، اصلاح و دوبارهنویسی کند، لذا در اینصورت در ثبت کپی رایت آن چند تاریخ وجود خواهد داشت. بدین شکل "© Copyright 1998, 1999 John Smith." این تاریخها نشاندهنده زمان خلق اثر در دورههای مختلف است و ربطی به انقضای حق کپی رایت ندارد.
تاریخ انقضای کپی رایت که بر اساس پیمان برن تعیین شده است، در برخی کشورها متفاوت است. بطور مثال این تاریخ معمولاً در ایالات متحده آمریکا شامل طول حیات خالق اثر و 70 سال بعد از مرگ او و در ایران برای آثار عکاسی و سینمایی 30 سال بعد از نشر اثر و برای آثار دیگر50 سال بعد از مرگ او تعیین شده است و نمیتوان از این مقدار کمتر درنظر گرفته شود. اما هر کشوری که در پیمان برن عضو است میتواند زمان این حق را افزایش دهد. گاهی اوقات نیز پس از مرگ خالق اثر، در طی یک وصیت رسمی، این حقوق میتواند به بازماندگان خالق آن تعلق گیرد.
از آنجاییکه هیچ قانون بینالمللی کپی رایتی برای محافظت از آثار در تمام جهان وجود ندارد، اما کشورهایی که عضو پیمان برن و معاهده کپی رایت جهانی هستند، شرایطی را فراهم کردهاند تا خالقان آثار بتوانند از آثار خود در کشورهایی غیر از وطن خود حمایت کنند. بر اساس این قرارداد آثاری که شرایط زیر را داشته باشند، مورد حمایت قرار میگیرند:
1-آثار چاپ شده و چاپ نشده از نویسندهای که از اهالی یا ساکنین یکی از کشورهای تحت قرارداد باشد.
2-آثاری که با اجازه نویسنده خود که از اهالی و ساکنین کشورهای تحت قرارداد نیست، در یکی از کشورهای تحت همپیمان به چاپ رسیده باشد.
در اینصورت اگر اثری که به چاپ رسیده، بطور همزمان یا در فاصله 30 روز از اولین انتشارش، در یک یا دو کشور تحت قرارداد به چاپ برسد، حقوق کپی رایت پیمان بن و کپی رایت جهانی را شامل خواهد شد و در تمام کشورهای این پیمان، مورد حمایت قرار خواهد گرفت.