چگونه می توان یک مقاله را در دو مجله چاپ کرد؟

تمایز نشریات داخلی و ژورنال‌های بین‌المللی

معیارهای پذیرش در نشریات داخلی

نشریات داخل کشور بیشتر بر کاربرد پژوهش در سطح ملی، پیروی از آیین‌نامه‌های داخلی و انتشار به زبان فارسی تأکید دارند. فرآیند داوری در این مجلات معمولاً سریع‌تر و دسترسی پژوهشگران به آن‌ها ساده‌تر است.

استانداردهای ژورنال‌های خارجی

در مقابل، ژورنال‌های بین‌المللی با سخت‌گیری بیشتری عمل می‌کنند و معیارهایی چون نوآوری علمی، قابلیت استناد (Citations)، شفافیت کامل داده‌ها، و رعایت استانداردها و فرمت‌های بین‌المللی را ملاک قرار می‌دهند. همچنین، ارائه مقاله در این ژورنال‌ها مستلزم ترجمه و ویرایش تخصصی متن به زبان انگلیسی یا زبان اصلی نشریه است.

امکان چاپ یک مقاله در دو مجله وجود دارد؟

در پاسخ به این پرسش باید میان دو مفهوم کلیدی تمایز قائل شد: «چاپ مجدد» و «انتشار ثانویه».

چاپ مجدد (Duplicate Publication):

انتشار دو نسخه کاملاً مشابه از یک مقاله در دو نشریه گوناگون، تخلف آشکار اخلاقی و نقض قوانین کپی‌رایت محسوب شده و غیرمجاز است.

انتشار ثانویه یا ترجمه (Secondary Publication):

در مقابل، چاپ نسخه ترجمه‌شده و یا بازنویسی‌شده از یک مقاله که قبلاً به زبان فارسی در یک مجله داخلی منتشر شده است، کاملاً مجاز خواهد بود. شرط اصلی این اجازه، شفافیت کامل و رعایت ملاحظات اخلاقی است.

ملاحظات اخلاق پژوهشی:

مهم‌ترین اصل در این فرایند، صداقت و شفافیت است. محقق موظف است ضمن ارائه نسخه انگلیسی به ژورنال خارجی، سردبیر آن نشریه را رسماً در جریان انتشار قبلی مقاله به زبان فارسی در مجله داخلی قرار دهد و منبع اولیه را به‌صورت صریح ذکر کند. این هماهنگی و اطلاع‌رسانی، انتشار دوگانه را به یک اقدام قانونی و اخلاقی تبدیل می‌کند.

روش های قانونی برای انتشار دوگانه مقاله

برای اینکه پژوهشگر بتواند نتایج تحقیق خود را هم به جامعه علمی داخلی و هم به جامعه بین‌المللی ارائه دهد و از مزایای هر دو بهره‌مند شود، این مراحل قانونی پیشنهاد می‌شود:

1. انتشار اولیه در داخل:

مقاله ابتدا به زبان فارسی نگارش شده و در نشریات داخلی منتشر می‌شود. این کار دو هدف را محقق می‌سازد: اول، دسترسی جامعه علمی ایران به یافته‌ها و دوم، کسب امتیازات پژوهشی لازم در چارچوب‌های دانشگاهی داخلی.

2. بازنویسی و ترجمه علمی برای انتشار بین‌المللی:

نسخه ارسالی به ژورنال‌های خارجی نباید صرفاً یک ترجمه تحت‌اللفظی از نسخه فارسی باشد. پژوهشگر باید متن را به صورت علمی بازنویسی (Paraphrase) کند و در صورت لزوم، با افزودن مرور ادبیات به‌روز، داده‌های تکمیلی یا تحلیل‌های عمیق‌تر، ارزش محتوایی آن را برای مخاطب بین‌المللی افزایش دهد.

3. اقدامات پیشگیرانه از تخلف (سرقت علمی و تکرار):

برای جلوگیری از اتهام سرقت علمی یا تکرار انتشار، محقق باید تغییرات ساختاری و لحن نگارش را در نسخه انگلیسی اعمال کند. همچنین، مهم‌ترین نکته اعلام شفاف سابقه انتشار است؛ نویسنده باید به وضوح به سردبیر ژورنال خارجی اطلاع دهد که نسخه اولیه مقاله قبلاً در چه نشریه داخلی و به چه زبانی منتشر شده است.

مراحل انتشار مقاله در مجلات داخلی

چاپ مقاله در مجلات علمی داخلی، که معمولاً گام نخست پژوهشگران است، مستلزم پیروی از یک فرآیند ساختارمند است تا از اعتبار علمی و پژوهشی لازم برخوردار باشد:

1. انتخاب نشریه معتبر بر اساس حوزه تخصصی:

نخستین و مهم‌ترین گام، تعیین حوزه تخصصی مقاله و انتخاب نشریه‌ای است که به طور خاص به آن حوزه می‌پردازد (مثلاً مجلات علوم پزشکی برای مقالات بالینی یا مجلات پژوهشی مرتبط برای علوم انسانی). لازم است اعتبار مجله مورد بررسی قرار گیرد؛ انتخاب نشریاتی که در سامانه‌های معتبری چون ISC یا SID نمایه‌سازی شده‌اند، امتیاز پژوهشی بیشتری به همراه خواهد داشت و از انتخاب ژورنال‌های کم‌اعتبار که صرفاً با دریافت هزینه اقدام به چاپ می‌کنند، باید پرهیز شود.

2. تنظیم ساختار مقاله بر اساس راهنمای نویسندگان:

هر نشریه دارای یک «راهنمای نویسندگان» (Guide for Authors) اختصاصی است که رعایت دقیق فرمت بندی مقاله الزامی است. این راهنما شامل موارد زیر است:

• عنوان: باید کوتاه، دقیق و منعکس‌کننده محتوای اصلی باشد.

• چکیده و کلیدواژه‌ها: خلاصه‌ای مختصر و جامع به همراه واژگان کلیدی مرتبط.

• بدنه اصلی: شامل بخش‌های استاندارد شامل مقدمه، روش تحقیق، یافته‌ها، بحث و نتیجه‌گیری.

• منابع: نحوه ارجاع‌دهی به منابع باید دقیقاً مطابق با شیوه‌نامه مورد تأیید نشریه (مانند APA، ونکوور و غیره) تنظیم گردد.

3. طی کردن فرآیند داوری و پذیرش:

پس از ارسال مقاله از طریق سامانه الکترونیکی نشریه، مقاله وارد مرحله داوری تخصصی (Peer Review) می‌شود.

• داوری و اصلاحات: داوران نظرات کارشناسی خود را ارائه داده و معمولاً اصلاحاتی را درخواست می‌کنند. نویسنده موظف است تمامی این بازخوردها را با دقت اعمال و پاسخگویی مستند ارائه دهد.

• پذیرش نهایی: در صورتی که مقاله پس از اعمال اصلاحات توسط هیئت تحریریه تأیید شود، رسماً پذیرش شده و در نوبت انتشار رسمی قرار خواهد گرفت.

  

مراحل انتشار نسخه ترجمه‌شده مقاله در مجلات خارجی

پس از انتشار موفقیت‌آمیز مقاله به زبان فارسی در یک نشریه داخلی، پژوهشگر می‌تواند با رعایت کامل اصول اخلاق نشر، نسخه انگلیسی آن را برای انتشار در یک ژورنال خارجی آماده سازد. این فرآیند شامل مراحل زیر است:

1. انتخاب مجله بین‌المللی هم‌راستا:

لازم است ژورنالی در سطح بین‌المللی انتخاب شود که حوزه موضوعی آن با تحقیق نویسنده تطابق کامل داشته باشد. توصیه می‌شود مجلاتی در اولویت قرار گیرند که دارای نمایه معتبر در پایگاه‌های داده جهانی مانند Scopus یا Web of Science (WoS) باشند، زیرا این نمایه نشان‌دهنده کیفیت و اعتبار ژورنال است. همچنین، باید تصمیم‌گیری شود که آیا هدف، انتشار در ژورنال‌های دسترسی آزاد (Open Access) است یا نشریات مبتنی بر اشتراک.

2. نکات حیاتی در آماده‌سازی نسخه انگلیسی:

کیفیت نگارش انگلیسی برای ژورنال‌های خارجی حیاتی است. رویکرد اصلی باید بازنویسی علمی (Rewriting) باشد نه ترجمه کلمه‌به‌کلمه (Literal Translation). باید اطمینان حاصل شود که ادبیات علمی و اصطلاحات تخصصی به درستی و مطابق با عرف نگارش بین‌المللی به کار رفته‌اند. استفاده از مترجمان متخصص یا نرم‌افزارهای ترجمه پیشرفته که حتماً با ویرایش و بازبینی انسانی همراه باشند، ضروری است.

3. لزوم ویراستاری تخصصی زبان:

سطح بالای زبان انگلیسی در مقالات ارسالی به ژورنال‌های خارجی یک پیش‌شرط است. هرگونه نقص گرامری یا نگارشی می‌تواند به رد شدن سریع مقاله منجر شود. بنابراین، پیش از ارسال نهایی، مقاله باید حتماً توسط یک ویراستار نیتیو (Native Speaker) یا متخصص زبان انگلیسی آکادمیک، به دقت بازبینی و اصلاح شود.

4. ارسال و مدیریت فرآیند داوری خارجی:

پژوهشگر باید در سامانه الکترونیکی ژورنال خارجی حساب کاربری ایجاد کرده و مقاله را به همراه یک نامه پوششی (Cover Letter) قانع‌کننده ارسال نماید. در این نامه پوششی، نویسنده باید شفافیت کامل را رعایت کرده و رسماً اعلام کند که این مقاله نسخه ترجمه‌شده و ثانویه کار پیش‌تر منتشرشده‌ای به زبان فارسی است. پس از ارسال، مقاله وارد فرآیند داوری چندماهه خواهد شد که نتیجه آن می‌تواند پذیرش، درخواست بازبینی، یا رد مقاله باشد.

مزایا و معایب انتشار همزمان یک پژوهش در مجلات داخلی و خارجی

انتشار یک محتوای پژوهشی که قبلاً در یک مجله داخلی منتشر شده، پس از ترجمه و بازنویسی مناسب در یک مجله خارجی، دارای نقاط قوت و ضعف مشخصی است که نویسنده باید با آگاهی کامل آن‌ها را مدیریت کند:

مزایای اصلی برای پژوهشگران:

• گسترش دسترسی و تأثیرگذاری: این اقدام امکان بهره‌مندی همزمان جامعه علمی داخلی و بین‌المللی از نتایج پژوهش را فراهم می‌آورد.

• افزایش استناددهی (Citation): دیده شدن مقاله در پایگاه‌های بین‌المللی منجر به افزایش نرخ استناد و در نتیجه، افزایش اعتبار علمی نویسنده می‌شود.

• تأمین امتیازات دانشگاهی: کسب امتیازات مضاعف از هر دو انتشار (با رعایت قوانین داخلی برای ارتقای مرتبه علمی) می‌تواند به تسریع روند ارتقای شغلی و دانشگاهی کمک کند.

معایب و ریسک‌های بالقوه:

• خطر اتهام “تکرار انتشار” (Duplicate Publication): بزرگترین ریسک اخلاقی، عدم شفافیت کامل در خصوص انتشار اولیه مقاله در مجله داخلی است. سردبیران ژورنال‌های خارجی به شدت این مورد را بررسی می‌کنند؛ لذا اعلام صریح و کامل سابقه انتشار مقاله در نامه پوششی (Cover Letter) یک الزام اخلاقی است.

• تأخیر در فرآیند داوری: برخی سردبیران به دلیل حساسیت به موضوع انتشار ثانویه، ممکن است فرآیند بررسی را با احتیاط بیشتری انجام دهند که این امر می‌تواند منجر به طولانی شدن زمان داوری شود.

• هزینه‌های جانبی: این روند نیازمند سرمایه‌گذاری زمانی و مالی برای ترجمه دقیق تخصصی، ویرایش حرفه‌ای زبان انگلیسی و گاهی اوقات پرداخت هزینه‌های چاپ در مجلات دسترسی آزاد خارجی است.