سینا ترجمه
مسئول کارگروه آموزش های الکترونیکی وزارت علوم روش های برگزاری آزمون های غیرحضوری را تشریح کرد و از کاهش امکان تقلب در امتحان با این روش ها خبر داد.
سید علی اکبر صفوی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره روش‌های برگزاری امتحانات الکترونیکی و کاهش درصد تقلب در این آزمون‌ها گفت: امروز دغدغه‌های برگزاری آزمون و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانشجو و اعتبار سنجی آنها و از طرف دیگر کاهش احتمال تقلب مورد توجه همه دانشگاهیان است.
هیچ کسی ادعا نمی‌کند که در امتحانات حضوری تقلب نیست
وی با بیان اینکه آیا در امتحانات حضوری کسی هست که ادعا کند که تقلب صورت نمی‌گیرد؟ افزود: هیچ کسی نمی‌تواند این ادعا را داشته باشد، من به عنوان استادی که حداقل بیش از بیست سال در دانشگاه تدریس کرده‌ام عرض می‌کنم هر سال یک تا دو مورد تقلب از دانشجویان گرفته‌ام، حال چه تعداد از همکاران ما همین تعداد را نگرفته یا بیشتر گرفته‌اند و چه درصدی را ما متوجه نمی‌شویم، لذا از فارغ التحصیلان وقتی می‌پرسید، تعریف می‌کنند که چندین بار این کار را انجام داده‌اند و کسی متوجه نشده است.
در تمام روش‌های امتحانی کم و بیش تقلب صورت می‌گیرد
مسئول کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم ادامه داد: پس اینکه ما فکر کنیم با برگزاری آزمون حضوری، خیالمان راحت است که تقلب صورت نمی‌گیرد، جای سوال دارد، پس از امروز ما راجع به اینکه اصلاً تقلب نمی‌شود صحبت نمی‌کنیم در مورد کاهش احتمال تقلب صحبت می‌کنیم، یعنی معتقد هستیم در تمام روش‌ها کم و بیش تقلب صورت می‌گیرد اما با چه روش‌هایی می‌توانیم احتمال آن را کم‌تر کنیم؟، پس هیچ روشی که بگوییم در آن تقلب نمی‌شود و روش ارزیابی خوبی است نداریم.
فعالیت‌های دانشجویان در سیستم آنلاین بیشتر نظارت می‌شود
وی ادامه داد: در فرایند الکترونیکی، روش‌های ارزیابی فعالیت‌های دانشجویان بسیار بیشتر از روش‌های حضوری قابل اجرا است و کاملاً ثبت و ضبط می‌شود، اینکه دانشجو چند بار به درس مراجعه کرده و اینکه آیا درس دیگری را دیده و یا چند بار برخی از سوالات را پاسخ داده است، سیستم خود چک می‌کند و فعالیت‌های دانشجویان در سیستم آنلاین بیشتر نظارت می‌شود.
صفوی خاطرنشان کرد: حال اگر در سیستم آنلاین، استاد فرایند ارزشیابی ترکیبی را لحاظ کرده و از ابتدا به دانشجو تکلیف دهد که در آموزش حضوری هم ارائه می‌شود، چون تکلیف‌ها آنلاین است، امکان صحت سنجی که از منابع دیگر کپی نکرده باشد، هم زیاد است.
مسئول کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم ادامه داد: بخش دوم روش آزمون شفاهی است با امکان تصویری که وجود دارد رودررو با دانشجو صحبت کرده و سوال پرسیده می‌شود، دانشجو نیز جواب می‌دهد. روش بعدی برگزاری تعدادی امتحان کوتاه و ۴ گزینه‌ای است که استاد می‌تواند متناسب با زمان سوال ارائه دهد به عنوان مثال برای هر سئوال ۸ ثانیه زمان تعیین کند و با این روش احتمال تقلب بسیار کم می‌شود.
وی ادامه داد: روش دیگر به این صورت است که به عنوان مثال، ۴۰ سوال طراحی شده به سیستم‌های آنلاین ارائه می‌شود، سیستم ۴۰ سوال را به صورت تصادفی با شماره‌های متفاوت به دانشجویان ارائه می‌دهد، و زمانی که پاسخ صحیح را هم به سیستم بدهیم، به محض اینکه پاسخ درست ارائه شود، اعلام می‌کند که کدام دانشجو پاسخ صحیح داده است و کار ما ساده می‌شود.
صفوی افزود: یعنی به راحتی می‌توان ۴۰ سوال را با ترکیب و دسته بندی مختلف به دانشجو ارائه داد، حتی اگر دانشجویان کنار دست هم باشند نیز نمی‌توانند تقلب کنند، پس این ابزار الکترونیکی بخشی از زحمت ما را حل می‌کند، یعنی با توزیع سوالات مشابه به صورت تصادفی بین دانشجویان، احتمال تقلب کاهش می‌یابد.
مسئول کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم ادامه داد: پس زمانی که سوالات ۴ گزینه‌ای با زمان محدود ارائه شود، دانشجو فرصت نمی‌کند تقلب کند، و امکان خبر دادن به یکدیگر با موبایل هم نیست چون سوال‌ها با شماره‌های متفاوت ارائه می‌شود.
وی افزود: روش دیگر اینکه تمام سوال‌ها یکجا ارائه نمی‌شود، به عنوان مثال سوال یک در یک زمان مشخص ارائه شده و پس از پاسخ دادن دانشجو از صفحه رفته و دیگر باز نمی‌گردد بعد سوال‌های دیگر نیز به همین صورت بوده این روش هم به شدت احتمال تقلب را کاهش می‌دهد.
این مقام مسئول ادامه داد: یک روش دیگر اینکه می‌توانیم ۲۰ سوال داشته و به صورت تصادفی توسط سیستم به دانشجویان ارائه دهیم که این باعث می‌شود دانشجویان برخی سوالات را داشته و برخی دیگر سوالات را نداشته باشند، پس باز هم امکان تقلب بسیار کاهش می‌یابد.
کاهش بسیار زیاد درصد تقلب در آزمون‌های غیرحضوری
صفوی تاکید کرد: بنابراین درصد تقلب در روش‌های آزمون‌های ۴ گزینه‌ای با زمان محدود، سوال‌های تصادفی و کنترل زمان به شدت کاهش می‌یابد.
وی ادامه داد: در روش آنلاین حتی این امکان وجود دارد که وقتی دانشجو پشت سیستم خود نشسته است بعد از ارائه سوالات، سیستم وی قفل شود و نتواند وارد صفحه دیگری شود شاید بگویید، از گوشی همراه استفاده می‌کند، اما نمی‌خواهیم کار را پیچیده کنیم.
مسئول کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم به روش‌های دیگر آنلاین همزمان اشاره کرد و افزود: در این روش به دانشجو گفته می‌شود دوربین موبایل را در جایی که استاد می‌گوید قرار داده و کنار آن دانشجو شروع به پاسخگویی سئوالات کند و استاد همه چیز را مشاهده می‌کند و با تمام شدن آزمون به دانشجو فرصت داده می‌شود از صفحه خود در ۱۰ ثانیه عکس گرفته و ارسال کند. این حالت کاملاً تشریحی بوده، دانشجو را هم می‌توان مشاهده کرد.
وی ادامه داد: یک روش دیگر که در دنیا برگزار می‌شود این است که آزمون را به صورت غیر حضوری برگزار می‌کنند، اما بعد استاد با یک سوم دانشجویان تماس گرفته در مورد جواب سوال‌ها می پرسد و چک ثانویه تصادفی انجام می‌دهد یعنی ارزیابی می‌کند که دانشجو خود جواب داده یا از جای دیگر برداشته است.
برگزاری تنها یک امتحان آخر ترم گزینه خوبی برای ارزیابی نیست
مسئول کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم تاکید کرد: در مجموع می‌توان گفت فرایند ارزشیابی خوب این است که از چند روش انجام شود و صرف یک امتحان آخر ترم گزینه خوبی نیست، ابزارهای آنلاین این امکان را می‌دهد که در طول ترم چندین امتحان کوتاه و نیز پروژه توسط دانشجو ارائه شود و یا به صورت شفاهی سئوال هایی پرسیده شود.
فرهنگ تقلب در امتحانات کشور ما بالا است
صفوی تاکید کرد: متاسفانه فرهنگ تقلب در کشور ما بسیار بالا است در برخی کشورهای دیگر دنیا هم این موارد بسیار است ولی در برخی کشورها این میزان به شدت کم‌تر است و آن دو ریشه دارد، ریشه اول از آموزشی است که از اول به دانشجویان ارائه می‌شود که موفقیت از مسیر تقلب نیست و ریشه دوم در تنبیه است.
وی افزود: در دانشگاه‌های خارجی تمرین و تکلیف ارائه می‌شود و اگر تقلب شود، دانشجو حتی ممکن است اخراج شود ولی تنبیه‌های ما خیلی کوچک است. در فرهنگ اداری و سازمانی ما تخلف‌ها مجازات کافی لازم را ندارد. ورود به دانشگاه‌های سخت و خروج راحت است ولی دانشگاه‌های خارج ورود راحت و خروج سخت‌تر است. باید فرهنگ سازی کرده و تنبیه‌ها را جدی بگیریم.
مسئول کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم خاطرنشان کرد: مقررات می‌گوید، اگر تقلب دانشجو در یک درس محرز شد، نمره ۲۵ صدم در کارنامه دانشجو درج شود. ولی در خیلی موارد مراقب و استاد ممکن است به دلیل دل رحمی آن را گزارش نکنند و یا برای ضربه نخوردن معدل به وی نمره ۹ داده می‌شود. برخی مواقع شورایی که در مورد محرز بودن آن می‌خواهد اعلام نظر کند، عنوان می‌کند، موضوع چندان محرز نشده است.
وی تاکید کرد: ما باید در این خصوص یک نگاه بلند مدت داشته باشیم، چون ویروس کرونا فردا نمی‌رود، آینده آموزش‌ها در جهان به کمک این روش‌ها گسترش می‌یابد و باید همه روش‌ها و ارزشیابی و قوانین و مقررات ما متناسب با آن متحول شود.
مسئول کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم خاطرنشان کرد: کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم چندین کارگاه در خصوص این روش‌ها برگزار کرده است و راجع به مفاهیم ارزشیابی تدریجی در بخشنامه‌های وزارت علوم ذکر شده، همچنین چندین جلسه روی آیین نامه مقررات کار شده است. بنابراین قوانین و پیشنهادات آموزشی متناسب با بحث آموزش عالی باید توسعه یابد.
