احتمال اضافه شدن یک واحد درسی برای آموزش اخلاق در پژوهش/ همایش‌های نامعتبر برچیده می‌شوند؟

دکتر محسن شریفی در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص احتمال اضافه شدن یک واحد درسی برای آموزش اخلاق در پژوهش برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی، گفت: یکی از اقداماتی که برای پیشگیری از تخلفات پژوهشی می‌توان انجام داد، آموزش و برگزاری کارگاه‌ها و مواردی از این قبیل است و اقدام دیگر تدوین دستورالعمل‌ها و ابلاغ آن به پژوهشگران و دانشجویان و دعوت آن‌ها به مطالعه این دستورالعمل‌ها است تا از مصادیق تخلف آگاه شوند.

وی در مورد اقدامات انجام‌شده، برای افزودن حداقل یک واحد اختیاری برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی، توضیح داد: این کار اقدامی در سطح متعالی و کلان با هدف آموزش دانشجویان و پژوهشگران است و مکاتبات و پیگیری‌هایی نیز انجام شده و معاونت آموزشی نیز با این موضوع موافق هستند و امیدواریم اخلاق در پژوهش، به عنوان یک واحد درسی اختیاری در برنامه تحصیلات تکمیلی گنجانده شود.

دانشجویان ملزم به گذراندن کارگاه‌های اخلاق در پژوهش شوند

مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم، ادامه داد: البته اگر این کار هم صورت نگیرد، محدودیتی در مورد برگزاری کارگاه‌های آموزشی وجود ندارد. ولی برای الزام‌آوری بیشتر، دانشجویان باید ملزم شوند که پیش از تصویب پروپوزال، درکارگاه‌های مربوط به اخلاق در پژوهش و مصادیق تخلف‌های پژوهشی شرکت کنند و در این زمینه آموزش ببینند. بنابراین حتی اگر به صورت یک واحد درسی هم نباشد، روش‌های مختلف ارزشمندی وجود دارد که باید آن‌ها را تقویت کنیم.

شریفی در پاسخ به این سوال که آیا در وزارت علوم، برنامه‌ای برای راه‌اندازی سامانه‌ای مشابه سامانه «اخلاق در پژوهش‌های زیست پزشکی» وزارت بهداشت وجود دارد تا نظارت بیشتری بر روی پژوهش‌ها انجام شود، یا خیر؟ گفت: امیدواریم این اتفاق بیفتد؛ البته مقوله‌ها متفاوت هستند. چون در پژوهش‌های علوم پزشکی بیشتر کدهای اخلاق و ... اهمیت دارند و در وزارت علوم بیشتر بحث پایان‌نامه‌ها، مقاله‌ها و ... وجود دارد. شاید سامانه مورد نیاز نباشد و بیشتر به مقررات، کمیته و کارگروه‌ها نیاز داشته باشیم تا نظارت بیشتری انجام شود و تخلفی صورت نگیرد. این روال نیز کم‌کم در حال شکل‌گیری است؛ ولی چون تفاوت وجود دارد، وزارت بهداشت زودتر سراغ این موضوع رفتند و امیدواریم در وزارت علوم نیز این سازوکار زودتر شکل بگیرد.

نحوه نظارت بر نشریات علمی چگونه است؟

مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم در مورد نحوه نظارت و ارزیابی نشریات، توضیح داد: ارزیابی نشریات در وزارت علوم به صورت سالانه انجام می‌شود و در دنیا نیز به همین صورت است. کارشناسان در کمیسیون نشریات علمی، تمامی شماره‌های نشریات را در طول سال مورد بررسی قرار می‌دهند.

وی تصریح کرد: ولی ارزیابی و اعلام رتبه نشریات، یک بار در سال است. عملکرد نشریات از طریق بررسی سایت و شماره‌های نشریات، انجام می‌شود و اگر مشکلی وجود داشته باشد، همان زمان به مسئولین نشریه تذکر داده می‌شود. البته ممکن است مواردی نیز از چشم کارشناسان دور بماند که در صورت گزارش این موارد به کمیسیون نشریات، ما حتما پیگیری می‌کنیم و اغماضی در این خصوص نخواهیم کرد.

شریفی با اشاره به میزان برگزاری همایش‌های نامعتبر، گفت: این همایش‌ها ممکن است هنوز برگزار شوند، ولی از نظر وزارت علوم، هیچ رتبه‌ای به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد و امتیازی برای آن‌ها ثبت نمی‌شود.

وی در مورد دانشجویانی که به دلیل عدم اطلاع، در این همایش‌ها شرکت می‌کنند، اظهار کرد: دانشجویان باید خودشان مراقب باشند که در چه همایشی شرکت می‌کنند. باید بررسی کنند و مراقب باشند که همایش معتبر است یا خیر و نباید در هر همایشی شرکت کنند.

دانشجویان مراقب همایش‌های نامعتبر باشند

مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم در مورد جشنواره‌های پایان‌نامه‌های برتر و یا تالیفات برتر، توضیح داد: برگزاری جشنواره و این که کسی بخواهد به پایان‌نامه‌ای جایزه بدهد و تخلفی انجام نشود، ایرادی ندارد؛ ولی در صورتی که فرآیند آن مورد تایید وزارت علوم نباشد، شرکت‌کنندگان امتیازی دریافت نخواهند کرد.

وی در خصوص جشنواره‌هایی که نشریه‌هایی نیز مشابه نشریات معتبر منتشر می‌کنند و حتی برای خود پایگاه استنادی دارند، توضیح داد: این موارد جعل و تخلف است و در صورتی که گزارشی از این اقدامات وجود داشته باشد، ما پیگیری خواهیم کرد. همچنین آن‌ها را به نهادها معرفی می‌کنیم و به دانشگاه‌ها نیز اعلام می‌کنیم که اعتبار ندارند.

شریفی در پاسخ به این سوال که آیا چنین اقداماتی بار حقوقی ندارند و نمی‌توان از برگزاری چنین جشنواره‌هایی جلوگیری کرد؟ گفت: نهادهای دیگر باید در این زمینه اقدام کنند. وزارت علوم تنها می‌تواند آن‌ها را به عنوان نامعتبر اعلام کند. البته پیگیری از سمت وزارت علوم نیز انجام می‌شود، ولی برای برخورد با آن‌ها، باید با کمک سایر مراجع انجام شود تا انشاالله برچیده شوند.