سینا ترجمه
برای تحقیق و پژوهش روشهای محتلفی وجود دارد که در این مقاله به آنها ی پردازیم .
اهداف شخصی تجاري ندارد و در آن سعي مي شود كه دانش و نظريه ها به طور عام و خاص توسعه و گسترش يابد و كاربرد علمي آنی دستاوردهاي تحقيق مورد توجه نمي باشد.( نظريه پردازي يا نظريه آزمايي ) (مثال: فاراده، لیزر)
به دست آوردن درك يا دانش لازم براي تعيين ابزاري است كه به وسيله آن نيازي مشخص برطرف گردد.
بررسي دلايل ضعف روحيه كار گروهي بين كارگران سازمان و ارايه راه كار.
شناسايي نياز يا استعداد پيدايش انديشه ها، آفرينش، طراحي، توليد و معرفي يك محصول يا فرايند جديد. هدف اصلي نظريه پردازي يا نظريه آزمايي نيست.
فرايندي جهت جمع آوري و تجزيه و تحليل اطلاعات براي تصميم گيري است.
آيا سيستم جديد بهتر از سيستم قبلي است؟
توصيف: (بررسي نگرش كاركنان در مورد تاثير سيستم MIS که اطلاعات آن از طريق پرسش نامه، مصاحبه يا مشاهده جمع آوری می شود )
تبیین: چرا برخی از رای دهندگان یکی از کاندیداها را ترجیح داده اند.
کشف: بررسی منابع و پیامدهای افراط گرایی دانشجویان در یک دانشگاه
تعدادي از متغيرهايي را كه تصور مي رود با يك متغير پيچيده عمده مرتبط هستند ارزيابي مي كند. (رابطه بين توجه زياد مدير به كاركنان و افزايش رضايت كاركنان). (رابطه بین موقعیت اقتصادی کارکنان و پیشرفت تحصیلی فرزندان آن ها)
توجه شود كه هرگز يك رابطه علت و معلولي را بيان نمي كند بلكه يك رابطه را بيان مي كند. ( رابطه بين اضطراب و دقت).
اگر بخواهيم برنامه را بهبود دهيم نيازمنديم تا از نوع رابطه بين دو متغير آگاه شويم.
در تحقيقات آزمايشي، آزمايش كننده در متغيرهاي مورد نظر دخل و تصرف مي كند و سپس به مشاهده تاثيرات آن در تغييرات متغير وابسته مي پردازد.
(هواپیمایی سقوط می کند، بررسی علت سقوط هواپیما)
(عدم اعمال مدیریت صحیح باعث ورشکستگی شرکت شده است)
خصوصیات این روش عبارتند از:
پژوهش هاي علوم اجتماعي و انساني.
نیازمند مطالعه دقيق منابع و اسناد.
انواع آن عبارت است از :
هدف محقق درک و شناخت تغییرات در طول زمان است. (بررسی چند ساله تغییرات رشد جسمی کودکان)
مطالعه، درك و شرح رويدادهاي گذشته بايد مبتني بر يك فرضيه باشند در غير اين صورت به يك جستجوي بي هدف تبديل مي شود. (مطالعه تحولات ساختار نظام مديريت بندري ايران)
برخورد با موقعیت مساله ای. تصویری جامع و گسترده در موردی ویژه ارایه می نماید و پژوهشگر تمام مواردیکه در زمینه ای خاص مطرح است را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. ( بررسی نظام برنامه ریزی آموزشی سازمان و ارایه راهکارهای بهبود) (آنچه که هست و آنچه که باید باشد)
بستگي به شيوه تعريف مساله و تدوين فرضيه ها دارد.
(معمولا در ابتدا توصيفي و يا همبستگي و بعد علّي است).
(تا دلی آتش نگیرد، حرف جانسوزی نگوید)
الف . واضح و روشن و محدود باشد.
ب. بتوان از آن فرضيه هايي را استخراج نمود.
ج. بر قضاوت هاي غيرعلمي، جهت گيري هاي فلسفي و عرفاني تاكيد نداشته باشد.
د. حالت پرسشی و سؤالي داشته باشد و به صورت جمله خبري بيان نشود.
« منظور اين مطالعه عبارت است از ... نباشد»
الف. آيا رابطه اي بين A و B هست ؟
ب. تحت شرايط X مساله Y و D چگونه است ؟
منابع یا روشهای یافتن موضوعات تحقیق:
1. تجربه
2. استفاده از نظریه های علمی
3. بررسی تحقیقات دیگران
علم یک فرآیند است و نه یک نتیجه، علم را می توان نظریه و فرضیه آزمون شده تعریف نمود. (خلیلی)
ما به دو دليل نظريه مي سازيم :
نخست به اين دليل كه اميدواريم به ساده كردن واقعيت كمك كند تا بتوانيم آن را بفهميم و در نتيجه بهتر كنترل كنيم يا خود را با آن واقعيت وفق دهيم،
دوم، پس از آن كه به چنين برداشتي از واقعيت دست يافتيم نظريه ما را راهنمايي مي كند تا درستي برداشتمان را بيازماييم. (مانهايم)
به عبارت دیگر همبستگی درونی فرضیه های نظری که راهنمای پژوهشگران در مشاهده همبستگی بین پدیده هاست، نظریه نامیده می شود.
(پژوهشگر ممكن است فاقد اطلاعات مقدماتي لازم براي ساخت نظريه باشد). (نظريه آزمايي)
(در اجراي آن براي جمع آوري اطلاعاتي كوشش مي شود كه هدف مفيدي براي آن ها در نظر گرفته نشده است). (نظريه پردازي)
یک الگوی مفهومی است مبنی بر روابط تئوریک میان شماری از عواملی که در مورد مساله پژوهش با اهمیت تشخیص داده شده اند.
1. متغيرهاي مرتبط با مساله تحقيق بايد شناسايي شوند.
2. حداقل بايد چگونگي رابطه بين دو يا چند متغير وابسته و مستقل را تعيين كرد.
3. ماهيت و جهت روابط براساس تحقيقات قبلي بيان گردد و به روشني با استفاده از يافته هاي تحقيقات قبلي به اين سووال پاسخ داد كه چرا انتظار داريم اين روابط وجود داشته باشد.
(نظريه اي است درباره عملكرد منابع انساني (Rw. VLPf.P=R.C.E).
پدید آوردن چنین چهارچوب مفهومی به ما کمک می کند تا روابط خاصی را در نظر بگیریم و آن ها را بیازماییم و درک خود را در زمینه پویایی های موقعیتی که قرار است پژوهش در آن صورت گیرد بهبود بخشیم.
فرضيه يك حدس و احتمال زيركانه مبتني بر دانش يا تجربه در مورد حل يك مسأله يا پاسخ يك سؤال است. در واقع بيان حدسي و فرضي در مورد روابط احتمالي بين دو يا چند متغير است.
تلاش نکنید تا فرضیه خود را اثبات نمایید، سعی کنید غلط بودن آنرا مطرح نمایید. (پاستور)
فرضیه ی آزموده شده = نظریه = علم
از آن جايي كه هر پژوهش علمي بايد آزمون پذير باشد، در تحقيقات علوم اجتماعي بايد از فرضيه هاي پژوهشي، فرضيه هاي آماري ساخت. كه هدف توانمند سازي محقق در آزمون كردن فرضيه است.
فرضيه صفر Ho : نبود هيچ رابطه مهم بين دو متغير _هدف رد كردن آن است. (ضعف آموزشی خلبان موجب سقوط هواپیما نمی باشد)
فرضيه صفر(فرضیه تحقیق) H1 : منطبق بر ادعاي مطرح شده در فرضيه پژوهشي بوده و بيان كننده ی انتظار پژوهشگر درباره نتايج تحقيق است. (احتمالا ضعف آموزشی خلبان موجب سقوط شده است)
زنان نسبت به مردان، انگيزه كاري بيش تري دارند.
موارد ذیل می بایست در طرح یک تحقیق لحاظ شوند:
الف. بیانیه مساله
ب. نوع پژوهش
ج. هدف پژوهش
2. شیوه های نمونه گیری و جمع آوری اطلاعات:
الف. جامعه آماری
ج. نحوه گردآوری اطلاعات
جمع آوری داده، نمونه گیری و روش های آن:
_ در دسترس نبودن كل جامعه.
_ صرفه جويي در هزينه هاي پژوهش.
_ كاهش زمان پژوهش.
_ افزايش بهره وري منابع انساني درگير در پژوهش.
مجموعه اي از افراد، اشيا و ... كه حداقل در يك صفت مشترك باشند.
نمونه عبارت است از مجموعه اي از نشانه ها كه از يك قسمت، يك گروه يا جامعه اي بزرگ تر انتخاب مي شود، به طوري كه اين مجموعه معرف كيفيت و ويژگي هاي آن قسمت، گروه يا جامعه بزرگ تر باشد.
روشي براي انتخاب بخشي از جامعه است به گونه اي كه همه نمونه هاي ممكن براي انتخاب شدن احتمال يكسان داشته باشند.
1.1. محقق به کلیه آزمودنی ها در جامعه آماری فرصت انتخاب یکسان می دهد.
2.1. بهترین روش، قرعه کشی است.
3.1. کمترین سوگیری را دارد.
4.1. پر زحمت بوده و ممکن است همیشه نتوانیم به فهرستی کاملاً جدید از جامعه آماری دست پیدا کنیم.
1.2. بیرون آوردن هر n امین عضو جامعه.
2.2. معمولا برای بررسی های بازار، طرز تلقی مشتری.
3.2. باید دقت کرد که سوگیری نشود.
زمانی بکار می رود که چند سطح متفاوت داریم، مثلا مدیران ارشد، میانی و غیره و بررسی سطح آموزش مورد نیاز. پاسخ به سؤالاتی نظیر آیا کسانی که در ... هستند در مقایسه با کسانی که در ... هستند ....
4. نمونه گيري خوشه اي یک و چند مرحله اي (MCS multistage Cluster Sampling) :
وقتی عدم تجانس در بین گروه ها داریم برای مثال بررسی میانگین سپرده های ماهانه ی بانک ها.
بطور عام «بزرگ ترين اندازه ی نمونه، مناسب است»، اما محدوديت هاي مالي، انساني و زمانی همواره چالش اصلی در امر نمونه گیری خواهد بود.
1. روش تحقيق.(برای تحقیق علی تعداد کمی کافی خواهد بود، در تداومی بیشتر، همبستگی بیشتر)
2. اهداف تحقيق.(محققی که قصد دارد نتایج تحقیق خویش را به جامعه آماری تعمیم دهد باید حجم نمونه بزرگتری انتخاب نماید)
3. امكانات مالي.
4. حجم جامعه اصلي.(هرچه کمتر باشد نسبت نمونه بزرگتری نیاز است)
5. درصد خطا پذيري در نتايج.(معمولا در تحقیقات 5% خطای آماری مورد قبول می باشد)
6. میزان تاثیر متغیر مستقل بر وابسته.(هرچه اثر بخشی متغیر مستقل بر وابسته کم باشد حجم نمونه بیشتری برای آزمون فرضیه ضروریست)
روایی ایجاد شرایطی است که اثر متغیر مستقل بر وابسته را خارج از تاثیر متغیرهای ناخواسته نشان دهد. اینکه :
_ آنچه در نهایت حاصل تحقیق است، آیا براستی تاثیر متغیر مستقل بر وابسته است؟
_ تا چه اندازه می توان بر این یافته ها متکی بود؟
_ تا چه اندازه می توان یافته های پژوهش را به جامعه بزرگتری تعمیم داد؟
1. تاریخ (اتفاقاتی که در حین تحقیق می افتند و بر روی متغیر مستقل تاثیر دارد)
2. پیش آزمون (مثلاً شرکت در کنکورهای آزمایشی در تحقیق تاثیر کنکور بر ناهنجاری های رفتاری)
3. عدم دقت در وسایل اندازه گیری (خستگی در ثبت مشاهدات، آزمون ها و روش هایی که با فرهنگ جامعه همخوانی ندارند)
4. افت آزمودنی (با گذشت زمان ممکن است آزمودنی ها تغییر نمایند. مثلاً برخی از آن ها آزمون را ترک کنند. خصوصا در تحقیقات تداومی)
5. نامتعادل بودن گروه ها
6. مصنوعی بودن شرایط آزمون (نظیر آزمایش هاتورن)
7. تاثیر متغیرهای مستقل بر یکدیگر (در مقایسه بین دو دوره آموزشی، تاثیر پیش نیازهای گذرانده شده)
نسبت دادن اعداد براي بيان ويژگي هاي يك پديده را اندازه گيري (Measurment) مي نامند.
1. اسمي (كيفي / مقوله اي) Nominal
_ طبقه بندي براساس دارا بودن يا نبودن يك صفت يا ارزش مي باشد (كارمندان زن – كارمندان مرد).
_ فقط مي توان محاسبات مربوط به نما و فراواني را در مورد آن ها انجام داد
2. ترتيبي (رتبه اي)Ordinal
_ به طور نسبي شدت و ضعف و اندازه صفت يا ترجيحشان مشخص مي گردد. طبقه بندي مديران براساس سطح تحصيلات 1، 2، 3، ...
_ فراواني، نما، ميانه و ضريب همبستگي اسپيرين و چارك متوسط.
3. فاصله اي Interral
_ فاصله بين واحدهاي اندازه گيري مشخص است. درآمد كاركنان در مقايسه با كم ترين درآمد.
_ فراواني، نما، ميانه، ميانگين، واريانس، انحراف معيار و ضريب همبستگي رتبه اي و پيرامون.
4. نسبي Ratio
_ مي توان تفاوت ميان مقولات آن را به طور دقيق كمي كرده و با عدد نشان داد. (وزن، سن، ميزان درآمد).
_ كليه عمليات آماري و رياضي.
در مقوله ی سطوح اندازه گیری، نکات ذیل مهم می باشد:
_ وقتي يك پژوهشگر ناگريز به مقايسه پديده ها است، اندازه گيري در سطح اسمي، كم تر از همه سودمند است.
_ اندازه گيري ترتيبي سودمندتر از اندازه گيري اسمي است.
_ اندازه گيري فاصله اي بسيار مطلوب است.
نكات مهمي كه بايد در تنظيم يك پرسش نامه رعايت گردد:
1. پرهيز از سوال هاي نامفمهوم و مبهم (درباره ... چه فكر مي كنيد).
2. پرهيز از طرح سوالات هدايت كننده (آيا شما ... را ترجيح مي دهيد يا ... را كه آزادي عمل بيش تري دارد ؟).
3. بيان ساده پرسش ها (نظر شما درباره تاثيرات سيستم ... كه بخشي از سيستم ... در مكانيزم ... چيست ؟).
4. از سوال هاي چند وجهي كه شامل چند سوال در يك پرسش است اجتناب شود. (آيا مدير شركت قادر به برقراري ... و برقراري ... و .... مي باشد).
5. تا حد ممكن از ارايه سوال هاي منفي خودداري شود (آيا شما با ... موافق نيستيد؟).
6. از بيان سوال هايي كه باعث ايجاد حساسيت شده و ايجاد مقاومت مي كند پرهيز شود.
نکته : حتي المقدور سؤالات تشريحي نبوده و چند گزينه اي باشند.
در انجام مصاحبه نكات ذیل مهم می باشند :
1. ايجاد جو دوستانه.
2. تحريك توجه و علاقه مصاحبه گر.
3. ارايه منظم سوال ها.
4. نشان ندادن عكس العمل به پاسخ ها.
5. ارايه سوال ها به شيوه هاي متنوع.
6. پرهيز از كلي گويي و يكنواختي.
7. عدم اصرار به پاسخ دهنده.
فرايند شناسايي، ثبت، نام گذاري و ... از آنچه که روي مي دهد. (مطالعات زمان سنجي و حركت سنجي).
_ دربرگيرنده حداقل يك ملاك روشن و مشخص (شكل، اثرات و ...).
_ بهتر است تعداد واحدهاي مورد مشاهده را متعدد انتخاب نماييم.
_ هر واحد مورد مشاهده بايد تعريف شده و مشخص باشد.
استخراج و بهره گیری از داده هاي موجود در مطالعات گذشته، آمارهاي رسمي و غيررسمي، مدارك و اسناد سازماني و منابع علمي. نکاتی که می بایست در بررسی اسناد و مدارک در نظر داشت عبارتند از :
_ آيا اين داده ها موثق اند ؟
_ آيا اين داده ها به نحو مطلوب واقعيت را به درستي بيان مي كنند ؟
_ آيا اين داده ها از تعصبات شخصي و جهت گیری بدورند ؟
_ آيا اين داده ها كيفيتي عادي دارند يا مثلا دستکاری شده و تبليغاتي اند ؟ (اغراق یا سانسور شده اند)
پژوهشگر براي دستيابي به پاسخ پرسش تحقيق از طريق آزمون فرضيه ها، داده ها را به قسمت ها و بخش هايي تجزيه مي كند، اما تحليل داده هاي پژوهش به خودي خود پاسخ پرسش ها را ارايه نمي دهد و تفسير داده ها ضروري است. (رجوع به علم آمار است)
