انواع روش تحقیق

منظور از روش تحقیق چیست؟

انواع روش تحقیق

ساختار یک تحقیق چگونه باید باشد؟

در فرآیند تحقیق چگونه می‌توان اطلاعات جمع‌آوری کرد؟

بیانیه مسأله

(تا دلی آتش نگیرد، حرف جانسوزی نگوید)

• 1. شامل اهمیت مسأله (ضرورت تحقیق)، حدود تخصصی مسأله، مشکلات سازمان، قلمرو با اهمیت بهبود و ... که باید :

الف . واضح و روشن و محدود باشد.

ب. بتوان از آن فرضیه هایی را استخراج نمود.

ج. بر قضاوت های غیرعلمی، جهت گیری های فلسفی و عرفانی تاکید نداشته باشد.

د. حالت پرسشی و سؤالی داشته باشد و به صورت جمله خبری بیان نشود.

« منظور این مطالعه عبارت است از ... نباشد»

• 2. حداقل بر دو مفهوم یا متغیر کلی تاکید شود :

الف. آیا رابطه ای بین A و B هست ؟

ب. تحت شرایط X مساله Y و D چگونه است ؟

منابع یا روشهای یافتن موضوعات تحقیق:

1. تجربه

2. استفاده از نظریه های علمی

3. بررسی تحقیقات دیگران

نظریه

علم یک فرآیند است و نه یک نتیجه، علم را می توان نظریه و فرضیه آزمون شده تعریف نمود. (خلیلی)

ما به دو دلیل نظریه می سازیم :

نخست به این دلیل که امیدواریم به ساده کردن واقعیت کمک کند تا بتوانیم آن را بفهمیم و در نتیجه بهتر کنترل کنیم یا خود را با آن واقعیت وفق دهیم،

دوم، پس از آن که به چنین برداشتی از واقعیت دست یافتیم نظریه ما را راهنمایی می کند تا درستی برداشتمان را بیازماییم. (مانهایم)

به عبارت دیگر همبستگی درونی فرضیه های نظری که راهنمای پژوهشگران در مشاهده همبستگی بین پدیده هاست، نظریه نامیده می شود.

نقش نظریه در تحقیق

• 1- ابتدا طرح نظریه / سپس پژوهش

(پژوهشگر ممکن است فاقد اطلاعات مقدماتی لازم برای ساخت نظریه باشد). (نظریه آزمایی)

• 2- ابتدا پژوهش / سپس طرح نظریه

(در اجرای آن برای جمع آوری اطلاعاتی کوشش می شود که هدف مفیدی برای آن ها در نظر گرفته نشده است). (نظریه پردازی)

• 3- روش ترکیبی

1. اکتشاف

2. توصیف

3. تبیین

چهارچوب نظری (بنیانی که تمام پژوهش بر آن استوار است)

یک الگوی مفهومی است مبنی بر روابط تئوریک میان شماری از عواملی که در مورد مساله پژوهش با اهمیت تشخیص داده شده اند.

1. متغیرهای مرتبط با مساله تحقیق باید شناسایی شوند.

2. حداقل باید چگونگی رابطه بین دو یا چند متغیر وابسته و مستقل را تعیین کرد.

3. ماهیت و جهت روابط براساس تحقیقات قبلی بیان گردد و به روشنی با استفاده از یافته های تحقیقات قبلی به این سووال پاسخ داد که چرا انتظار داریم این روابط وجود داشته باشد.

(نظریه ای است درباره عملکرد منابع انسانی (Rw. VLPf.P=R.C.E).

پدید آوردن چنین چهارچوب مفهومی به ما کمک می کند تا روابط خاصی را در نظر بگیریم و آن ها را بیازماییم و درک خود را در زمینه پویایی های موقعیتی که قرار است پژوهش در آن صورت گیرد بهبود بخشیم.

فرضیه

فرضیه یک حدس و احتمال زیرکانه مبتنی بر دانش یا تجربه در مورد حل یک مسأله یا پاسخ یک سؤال است. در واقع بیان حدسی و فرضی در مورد روابط احتمالی بین دو یا چند متغیر است.

تلاش نکنید تا فرضیه خود را اثبات نمایید، سعی کنید غلط بودن آنرا مطرح نمایید. (پاستور)

فرضیه ی آزموده شده = نظریه = علم

از آن جایی که هر پژوهش علمی باید آزمون پذیر باشد، در تحقیقات علوم اجتماعی باید از فرضیه های پژوهشی، فرضیه های آماری ساخت. که هدف توانمند سازی محقق در آزمون کردن فرضیه است.

فرضیه صفر Ho : نبود هیچ رابطه مهم بین دو متغیر _هدف رد کردن آن است. (ضعف آموزشی خلبان موجب سقوط هواپیما نمی باشد)

فرضیه صفر(فرضیه تحقیق) H1 : منطبق بر ادعای مطرح شده در فرضیه پژوهشی بوده و بیان کننده ی انتظار پژوهشگر درباره نتایج تحقیق است. (احتمالا ضعف آموزشی خلبان موجب سقوط شده است)

• مثالی از یک فرضیه پژوهشی :

زنان نسبت به مردان، انگیزه کاری بیش تری دارند.

طرح علمی تحقیق

موارد ذیل می بایست در طرح یک تحقیق لحاظ شوند:

• 1. جزییات پژوهش

الف. بیانیه مساله

ب. نوع پژوهش

ج. هدف پژوهش

2. شیوه های نمونه گیری و جمع آوری اطلاعات:

الف. جامعه آماری

• ب. حجم

ج. نحوه گردآوری اطلاعات

3. نحوه تحلیل داده ها:

جمع آوری داده، نمونه گیری و روش های آن:

• دلایل نمونه گیری:

_ در دسترس نبودن کل جامعه.

_ صرفه جویی در هزینه های پژوهش.

_ کاهش زمان پژوهش.

_ افزایش بهره وری منابع انسانی درگیر در پژوهش.

جامعه آماری:

مجموعه ای از افراد، اشیا و ... که حداقل در یک صفت مشترک باشند.

• نمونه آماری:

نمونه عبارت است از مجموعه ای از نشانه ها که از یک قسمت، یک گروه یا جامعه ای بزرگ تر انتخاب می شود، به طوری که این مجموعه معرف کیفیت و ویژگی های آن قسمت، گروه یا جامعه بزرگ تر باشد.

• نمونه گیری تصادفی:

روشی برای انتخاب بخشی از جامعه است به گونه ای که همه نمونه های ممکن برای انتخاب شدن احتمال یکسان داشته باشند.

انواع نمونه گیری:

• 1. تصادفی ساده (SRS/ Simple Random Sampling) :

1.1. محقق به کلیه آزمودنی ها در جامعه آماری فرصت انتخاب یکسان می دهد.

2.1. بهترین روش، قرعه کشی است.

3.1. کمترین سوگیری را دارد.

4.1. پر زحمت بوده و ممکن است همیشه نتوانیم به فهرستی کاملاً جدید از جامعه آماری دست پیدا کنیم.

• 2. نمونه گیری منظم (SS Systematic Sampling) :

1.2. بیرون آوردن هر n امین عضو جامعه.

2.2. معمولا برای بررسی های بازار، طرز تلقی مشتری.

3.2. باید دقت کرد که سوگیری نشود.

• 3. نمونه گیری لایه ای (قشری)Strat-fied Sampling :

زمانی بکار می رود که چند سطح متفاوت داریم، مثلا مدیران ارشد، میانی و غیره و بررسی سطح آموزش مورد نیاز. پاسخ به سؤالاتی نظیر آیا کسانی که در ... هستند در مقایسه با کسانی که در ... هستند ....

4. نمونه گیری خوشه ای یک و چند مرحله ای (MCS multistage Cluster Sampling) :

وقتی عدم تجانس در بین گروه ها داریم برای مثال بررسی میانگین سپرده های ماهانه ی بانک ها.

حجم (اندازه) نمونه:

بطور عام «بزرگ ترین اندازه ی نمونه، مناسب است»، اما محدودیت های مالی، انسانی و زمانی همواره چالش اصلی در امر نمونه گیری خواهد بود.

• عوامل تاثیر گذار :

1. روش تحقیق.(برای تحقیق علی تعداد کمی کافی خواهد بود، در تداومی بیشتر، همبستگی بیشتر)

2. اهداف تحقیق.(محققی که قصد دارد نتایج تحقیق خویش را به جامعه آماری تعمیم دهد باید حجم نمونه بزرگتری انتخاب نماید)

3. امکانات مالی.

4. حجم جامعه اصلی.(هرچه کمتر باشد نسبت نمونه بزرگتری نیاز است)

5. درصد خطا پذیری در نتایج.(معمولا در تحقیقات 5% خطای آماری مورد قبول می باشد)

6. میزان تاثیر متغیر مستقل بر وابسته.(هرچه اثر بخشی متغیر مستقل بر وابسته کم باشد حجم نمونه بیشتری برای آزمون فرضیه ضروریست)

• روایی یا صحت داده (Validity):

روایی ایجاد شرایطی است که اثر متغیر مستقل بر وابسته را خارج از تاثیر متغیرهای ناخواسته نشان دهد. اینکه :

_ آنچه در نهایت حاصل تحقیق است، آیا براستی تاثیر متغیر مستقل بر وابسته است؟

_ تا چه اندازه می توان بر این یافته ها متکی بود؟

_ تا چه اندازه می توان یافته های پژوهش را به جامعه بزرگتری تعمیم داد؟

• عوامل متعددی بر روایی مؤثرند که باید به آنها توجه نمود:

1. تاریخ (اتفاقاتی که در حین تحقیق می افتند و بر روی متغیر مستقل تاثیر دارد)

2. پیش آزمون (مثلاً شرکت در کنکورهای آزمایشی در تحقیق تاثیر کنکور بر ناهنجاری های رفتاری)

3. عدم دقت در وسایل اندازه گیری (خستگی در ثبت مشاهدات، آزمون ها و روش هایی که با فرهنگ جامعه همخوانی ندارند)

4. افت آزمودنی (با گذشت زمان ممکن است آزمودنی ها تغییر نمایند. مثلاً برخی از آن ها آزمون را ترک کنند. خصوصا در تحقیقات تداومی)

5. نامتعادل بودن گروه ها

6. مصنوعی بودن شرایط آزمون (نظیر آزمایش هاتورن)

7. تاثیر متغیرهای مستقل بر یکدیگر (در مقایسه بین دو دوره آموزشی، تاثیر پیش نیازهای گذرانده شده)

• روش ها و ابزارهای جمع آوری داده ها:

نسبت دادن اعداد برای بیان ویژگی های یک پدیده را اندازه گیری (Measurment) می نامند.

• سطوح اندازه گیری:

1. اسمی (کیفی / مقوله ای) Nominal

_ طبقه بندی براساس دارا بودن یا نبودن یک صفت یا ارزش می باشد (کارمندان زن – کارمندان مرد).

_ فقط می توان محاسبات مربوط به نما و فراوانی را در مورد آن ها انجام داد

2. ترتیبی (رتبه ای)Ordinal

_ به طور نسبی شدت و ضعف و اندازه صفت یا ترجیحشان مشخص می گردد. طبقه بندی مدیران براساس سطح تحصیلات 1، 2، 3، ...

_ فراوانی، نما، میانه و ضریب همبستگی اسپیرین و چارک متوسط.

3. فاصله ای Interral

_ فاصله بین واحدهای اندازه گیری مشخص است. درآمد کارکنان در مقایسه با کم ترین درآمد.

_ فراوانی، نما، میانه، میانگین، واریانس، انحراف معیار و ضریب همبستگی رتبه ای و پیرامون.

4. نسبی Ratio

_ می توان تفاوت میان مقولات آن را به طور دقیق کمی کرده و با عدد نشان داد. (وزن، سن، میزان درآمد).

_ کلیه عملیات آماری و ریاضی.

در مقوله ی سطوح اندازه گیری، نکات ذیل مهم می باشد:

_ وقتی یک پژوهشگر ناگریز به مقایسه پدیده ها است، اندازه گیری در سطح اسمی، کم تر از همه سودمند است.

_ اندازه گیری ترتیبی سودمندتر از اندازه گیری اسمی است.

_ اندازه گیری فاصله ای بسیار مطلوب است.