سینا ترجمه
در ترجمه تخصصی یک متن علمی به طور کلی می توان گفت که ترجمه‌ای خوب و موفق است که شامل موارد ذکر شده در این مطلب باشد.
۱- انتقال مفاهیم
۲- روانی و شیوایی کلام
۳- درک زبان خاص و متناسب با متن مبدا
۴- گزینش درست و دقیق و خوش آهنگی واژگان(تعادل)
۵- رعایت قواعد دستور زبان
٦- رعایت طول کلام نویسنده اصلی
۷- توجه به نشانه های نگارشی
انتقال مفاهیم بی تردید اصلی ترین ویژگی برای یک ترجمه خوب محسوب می شود، یک مترجم تنها در صورتی کار و وظیفه اصلی خود را به درستی انجام خواهد داد که در زمینه انتقال مفاهیم به درستی و البته به صورت کامل و بی کم و کاست عمل کرده باشد. بخاطر نیازی که جوامع علمی و دانشگاهی به ترجمه تخصصی متون مهندسی و ترجمه تخصصی متون پزشکی دارند، انتقال مفاهیم این متون را تنها از مراکز تخصصی ترجمه یا مترجم متخصص می توان انتظار داشت؛ زیرا برای انتقال مفاهیم متون تخصصی، مترجم باید به صورت الزامی از ابزارها و تکنیک های فنی و تخصصی ترجمه استفاده کند تا بتواند کار انتقال مفاهیم را به درستی انجام دهد. شرح این ابزارها و تکنیک های تخصصی ترجمه، خود حدیثی مفصل دارد و گفتاری مستقل را طلب می کند، لذا بخاطر کوتاهی کلام، تنها به ذکر سه نمونه از این تکنیک ها بسنده می کنیم.
الف) لحن کلام نویسنده مبدا در متن
یکی از مواردی که در انتقال مفاهیم به تبحر و تخصص خاصی جهت ترجمه نیاز دارد، لحن کلام نویسنده مبدا در متن است. شما می دانید که نویسندگان حرفه ای غالبا از لحن کلامی خاص خود استفاده می کنند که استفاده از این تکنیک به همراه سایر مواردی که یک نویسنده حرفه ای در آثارش به کار می برد، سبک نویسنده یا به عبارتی سبک نوشتاری نویسنده را تشکیل می دهد، این لحن کلامی در نوع قرار گرفتن عناصر جمله مانند فعل و فاعل و همچنین نوع کلماتی که نویسنده برای متن خویش استفاده می کند و عمدتا از اجرای آن هدف خاصی را دنبال می کند، تأثیر دارد. همچنین نویسنده به صورت غیرمستقیم از این تکنیک برای انتقال بهتر و بیشتر مفاهیم و پیام هابی که در ذهن دارد، یاری می گیرد. مترجم متخصص در زمان ترجمه باید این توانایی را داشته باشد که در زبان مقصد با استخدام و به کارگیری نزدیک ترین کلمه ها و عبارات این هدف نویسنده متن را در حد توان در زبان مقصد جاری کند.
ب) اصطلاحات و واژهای تخصصی
از دیگر مواردی که نویسنده حرفه ای برای انتقال مفاهیم و پیام های خویش از آن بهره می گیرید، اصطلاحات و واژهای تخصصی است. در متون تخصصی که موضوع آن دستاوردهای جدید علمی و فنی است، نویسنده علاوه بر اصطلاحات تخصصی خاص رشته مذبور که در تمامی متون تخصصی متداول است، بایستی بر معانی و مفاهیم آن اصطلاحات نیز تسلط کامل داشته باشد تا با شرح و توضیح دستاورد جدید یا با تولید یا خلق اصطلاحات و کلمات ترکیبی جدید بتواند متن را به بهترین شکل ممکن ترجمه نماید. ترجمه این اصطلاحات و کلمات ترکیبی، دیگر موضوعی نیست که هر مترجمی توان انجام آن را نداشته باشد، بلکه برای اطمینان بیشتر از اجرای صحیح و بی نقص کار بهتر است ترجمه این متون را از مراکز و مؤسسات معتبر ترجمه که به صورت حرفه ای بر گزینش و استخدام برجسته ترین مترجمین متخصص نظارت می کنند، طلب کرد؛ چون این مؤسسات با شناخت و تسلطی که خود بر زمینه های مختلف ترجمه دارند، به صورت حرفه ای بر کار مترجمین متخصص نظارت داشته و احتمال خطا و اشتباه ترجمه را به حداقل می رسانند.
ج) لحن و آواهای کلمات
سومین تکنیک، لحن و آواهای کلماتی است که نویسنده با به کار بردن برنامه ریزی شده آنها قصد انتقال پیامی را به مخاطب خود دارد، این پیام عمدتا با پیامی که از معنای کلمات بر می خیزد، همیشه یکی نیست؛ هر چند که ممکن است در راستای همان مضمون باشد. از جمله مواردی که برتری مترجم متخصص نسبت به ترجمه های ماشینی و نرم افزاری را به صورت کامل مشخص می کند، شناسایی این تکنیک در متن و اجرای درست این تکنیک در انتقال مفاهیم توسط مترجم متخصص است، زیرا هیچ نرم افزار یا اپلیکیشنی قادر به تشخیص و درک این مهم نخواهد بود و اجرای آن تنها از شخص مترجم مجرب و متخصص ساخته است.
روانی و شیوایی کلام را می توان از بارزترین ویژگی های یک ترجمه خوب دانست. تمامی آثار نویسندگان معروف و شناخته شده در تمامی زمینه ها و شاخه های علمی، فرهنگی و تخصصی از ویژگی روانی کلام برخوردار هستند. در واقع حضور و اجرای این تکنیک در متن باعث جذب مخاطب و ایجاد علاقه برای مطالعه کامل متن خواهد شد و این ویژگی در مورد متن ترجمه شده نیز صادق است. مترجم باید با تسلطی که بر زبان مبدا دارد، مناسب ترین کلام و عبارات را به منظور ایجاد روانی کلام متن ترجمه شده به کار می گیرد؛ البته رعایت اصل امانت داری و وفاداری به مضامین نویسنده نیز باید به صورت همزمان در ذهن مترجم متخصص باشد؛ زیرا در بعضی از موارد دیده شده است که متن ترجمه شده با اهداف و پیام های نویسنده اصلی مغایرات داشته است و تمامی پیام ها را به درستی منتقل نکرده است، این اتفاق بیشتر زمانی رخ می دهد که مترجم یا تسلط کافی بر سبک نویسنده، اهداف و پیام های او ندارد و یا به صورت غیر عمد برای ایجاد روانی و شیوایی کلام و جذابیت بیشتر متن ترجمه شده از پیام ها و معانی متن اصلی فاصله گرفته است.
نقش مؤسسات ترجمه به عنوان یک ناظر حرفه ای بر روند کار ترجمه از ابتدا تا انتها در این چنین مواردی بسیار پر رنگ تر خود را نشان می دهد، زیرا مؤسسات ترجمه با تعهدی که به سفارش دهنده ترجمه می دهند؛ خود را ملزم و موظف بر نظارت دقیق بر کار ترجمه جهت اطمینان از صحت و اجرای کامل و بی نقص ترجمه می دانند و البته با استخدام و به کار گیری حرفه ای ترین مترجمین متخصص، برتری بیشتری نسبت به سایر فعالین دنیای ترجمه از نظر کیفیت متون ترجمه شده در شاخه های مختلف تخصصی و علمی دارند.
یک نویسنده ادبی و کتابی می نویسد، دیگری عامیانه یا به اصطلاح "آرگو" می نویسد. یکی نثرش زیبا و شاعرانه است و دیگری خشک و روزنامه ای است. مترجم باید حواسش را جمع کند و زبان متناسب با نوشته اصلی را بیابد. رعایت این نکات است که ترجمه را از حالت صرف فن و حرفه بودن در می آورد و به آن جنبه هنری می دهد و بدین ترتیب هر خواننده ای از خواندن این ترجمه ها پی می برد که زبان نویسندگان مختلف با هم فرق داشته است.
واژه ها ممکن است به تنهایی معنی های متعددی داشته باشند، و برعکس برای یک معنی واحد کلمات گوناگونی ممکن است وجود داشته باشد. واژه گزینی صحیح و دقیق یکی از ابعاد هنری کار ترجمه است و بر خلاقیت مترجم تاثیرگذار است.
شاید در نگاه اولیه بین کلمه «معادل» و کلمه «تساوی»اختلاف چندانی وجود نداشته باشد، اما از نقطه نظر فن ترجمه بین این دو کلمه تفاوت های بسیاری وجود دارد. شاید بسیاری این دو کلمه را هم خانواده یا مترادف معنایی هم بدانند، در صورتیکه یکی از تفاوت های بارز ترجمه تخصصی با یک ترجمه بد در اختلاف اجرایی و تبدیل صورت «معادل» یا «تساوی» معنایی یک عبارت یا کلمه و اصطلاح در زبان مقصد است.
هر زبان دارای ساختاری منحصر به فرد برای خود است، زیرا شکل ساختار و دستور زبان ها با یکدیگر کاملا متفاوت است و از سویی دیگر در هر زبان کلمات بسیاری هستند که بار معنایی ویژه را به صورت قراردادی در خویش جای داده اند؛ از این رو در زمینه ترجمه به هیچ شکل نمی توان برای یک عبارت یا متن، معنای مساوی با آن را در زبان دیگری تولید کرد؛ زیرا به جز ساختار مجزای زبان های مختلف و معناهای قراردادی که در زبان های گوناگون برای کلمات خاص به کار می رود، موارد دیگری در زمینه انتقال پیام و مفاهیم وجود دارد که رعایت و تبدیل آنها به زبان دیگر عملا غیرممکن است. حتی گاهی نوع بیان یک جمله یا یک عبارت که حاوی بار معنایی خاصی است را به هیچ شکل نمی توان در زبان دوم اجرا کرد؛ از این رو نمی توان ادعا کرد که تساوی یک متن را از نظر معنایی در زبان دوم (زبان مقصد) به صورت کامل اجرا کرده ایم، بلکه می توانیم امیدوار باشیم که با رعایت تمامی اصول و قوانین ترجمه، معادل معنایی آن عبارت یا گفتار را در زبان مقصد اجرا نماییم.
موضوع تعادل و تساوی نه تنها از نظر معنایی، بلکه ازنظر زیبا شناسی زبانی نیز قابل تامل است. آوایی یک حرف در متن یا گفتار یک زبان خاص دارد، به صورت کاملا ویژه، خاص همان زبان است و به هیچ شکل نمی توان با ترجمه تساوی آن را در زبان مقصد اجرا کرد، بلکه با یک ترجمه تخصصی توسط مترجم متخصص می توان معادلی که نزدیک ترین رسایی را از نقطه نظرهای مختلف و زوایای گوناگون یک زبان دارد، پیدا کرد. موضوعی که گفته شد زمانی بیشتر و روشن تر خود را نشان می دهد که موضوع ترجمه تخصصی کتاب در میان باشد.
در یک کتاب که شامل صفحات متعدد و عبارات و جملات بسیار است، گاه مفاهیم و موضوعات مختلفی را نویسنده تحت مفهوم کلی مطرح می کند. در چنین شرایطی، تساوی کامل متن ها و گفتارها در تمام زوایای مختلف ظاهری کلام و همچنین بار معنایی خاصی که در پس هر جمله و عبارت به کار رفته است و همگی تخت یک مجموعه به نام کتاب جمع آوری شده است، حتی غیرقابل تصور و کاملا غیرممکن است؛ اما می توان امیدوار بود که مترجم متخصصی که در زمینه محتوا و مطالب کتاب، مطالعه و آشنایی دارد با اجرای یک ترجمه مناسب، نزدیک ترین معادل ها را برای مخاطب های زبان مقصد فراهم نماید.
یکی از بارزترین مواردی که گفته فوق را تصدیق می کند، ترجمه کتاب های ادبی یا کتاب های شعر در زبان های مختلف است که در این زمینه کشور ما از جمله کشورهایی است که بیشترین تیراژ ترجمه را چه به صورت ترجمه فارسی به انگلیسی و چه ترجمه انگلیسی به فارسی به خود اختصاص داده است، شیوایی کلام شاعران فارسی افراد زیادی را در سراسر جهان شیفته خود کرده است که این افراد تمام زمان و انرژی زندگی خود را صرف ترجمه فارسی به انگلیسی اشعار شعرای ایرانی کرده اند که از برجسته ترین این افراد می توان به "فیترجراند" در زمینه ترجمه اشعار خیام اشاره کرد، تا آنجا که در سطح ادبیات جهان او به لقب "خیام انگلیسی" داده اند. همچنین ترجمه های بی شمار "فارسی به انگلیسی" و "فارسی به آلمانی" از اشعار حافظ انجام شده است.
درستی هر نوشته ای رعایت اصول و قواعد دستور زبان بستگی دارد، در غیر این صورت آن نوشته نادرست و از نظر زبانی و حتی علمی فاقد ارزش خواهد بود. رعایت قوانین گرامری در افزایش ارزش ترجمه و هر متنی با هر نوع محتوایی بسیار موثر است.
این موضوع با مسئله امانت داری در ترجمه در ارتباط است. توضیح و بسط متن ترجمه امانت داری به دور است و اگر هم واژه یا آن جمله ای نیاز به شرح بیشتری داشته باشد، مترجم خوب در پاورقی یا پی نوشت به تفسیر آن می پردازد. حالت عکس این مطلب در مورد مترجمی است که یک محتوای یک کتاب حجیم را در یک حجم بسیار کمتر از نظر تعداد صفحه می آورد و گاهی برعکس از یک اثر کم حجم یک متن ترجمه شده حجیم ارائه می کند که در هر دو مثال ترجمه به متن مبدا وفادار نیست و از همین رو فاقد ارزش از نظر محتوایی است.
بکارگیری نشانه های نگارشی از جمله اصولی است که مترجم در متن خود باید آنها را رعایت کند تا انواع جملات از همدیگر تمیز داده شود و معلوم شود که انتهای جمله کجا است یا نقل قول از کیست و بایستی همه دیگر نکات "نقطه گذاری" یا punctuation برآورده شود.
۱- یافتن مفهوم و پیام بیان شده در متن ترجمه.
۲- یافتن لحن و سبک نویسنده و بازتاب آن در متن ترجمه.
بخش نخست را "معادل مفهوم" و بخش دوم را "معادل سبک" می نامند و مجموع آن ها "معادل کامل متن اصلی" خوانده می شود.
موسسه سینا با بیش از شش سال سابقه کار در حیطه ترجمه, در سه سطح طلایی , نقره ای و برنزی آماده ی خدمت رسانی می باشد. برای تماس با کارشناسان موسسه از طریق یکی از راه های زیر اقدام کنید.
