کد DOI مقالات چیست و چه اهمیتی دارد؟

در دنیای پژوهش و انتشارات علمی، یکی از مهم‌ترین ابزارهایی که برای شناسایی دقیق مقالات علمی استفاده می‌شود، کد DOI است. این کد منحصر‌به‌فرد به هر مقاله اختصاص داده می‌شود و امکان دسترسی آسان و پایدار به آن را فراهم می‌کند. اما DOI دقیقاً چیست، چگونه کار می‌کند و چرا برای محققان و ناشران علمی اهمیت دارد؟ در این مقاله به بررسی کامل این موضوع می‌پردازیم.

DOI مخفف Digital Object Identifier به‌معنای شناسه دیجیتالی اشیا است. این کد یک شناسه دائمی برای مقالات علمی، کتاب‌ها، گزارش‌های تحقیقاتی و حتی داده‌های پژوهشی محسوب می‌شود. برخلاف لینک‌های معمولی که ممکن است در طول زمان تغییر کنند یا از بین بروند، DOI همیشه معتبر و پایدار باقی می‌ماند.

کد DOI از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

1. پیشوند (Prefix): این قسمت معمولاً نشان‌دهنده ناشر یا سازمانی است که DOI را صادر کرده است. به‌عنوان مثال، عدد "10.1000" می‌تواند یک پیشوند باشد.

2. پسوند (Suffix): این بخش شامل شناسه‌ی منحصربه‌فرد مقاله یا منبع علمی است که توسط ناشر تعیین می‌شود. به‌عنوان مثال: "10.1000/xyz123".

هر مقاله‌ای که دارای DOI باشد، می‌توان آن را با استفاده از لینک زیر مشاهده کرد:

https://doi.org/[DOI]

به‌عنوان مثال، اگر DOI یک مقاله 10.1234/abcd5678 باشد، لینک آن به این شکل خواهد بود.

https://doi.org/10.1234/abcd5678

داشتن DOI برای همه مقالات علمی الزامی نیست. مقالاتی که در نشریات کوچک، کنفرانس‌ها یا برخی پایگاه‌های علمی منتشر می‌شوند، ممکن است DOI نداشته باشند. اما در مجلات معتبر بین‌المللی، اختصاص DOI یک استاندارد رایج است که به استناددهی دقیق‌تر و دسترسی پایدار به مقاله کمک می‌کند. بسیاری از ناشران علمی بزرگ مانند Elsevier، Springer و Wiley برای تمام مقالات خود DOI صادر می‌کنند، اما در برخی موارد، مجلات کم‌هزینه یا محلی ممکن است این امکان را ارائه ندهند.

کد DOI معمولاً به مقالات علمی منتشر شده در مجلات معتبر و پایگاه‌های علمی شناخته‌شده اختصاص داده می‌شود. این کد به مقالاتی که نتایج تحقیقات جدید، مقالات مروری یا داده‌های پژوهشی را منتشر می‌کنند، تعلق می‌گیرد. همچنین، کتاب‌ها، فصول کتاب‌های علمی و مقالاتی که در کنفرانس‌های علمی معتبر منتشر می‌شوند، ممکن است کد DOI دریافت کنند. با این حال، مقالات منتشر شده در نشریات کوچک یا مجلات محلی که از سیستم DOI استفاده نمی‌کنند یا هزینه صدور آن را ندارند، ممکن است فاقد کد DOI باشند. داشتن DOI کمک می‌کند تا مقاله به راحتی پیدا شود، به صورت دقیق استناد داده شود و دسترسی پایدار به آن فراهم شود.

اختصاص کد DOI به مقالات علمی مزایای زیادی دارد که به طور کلی شامل موارد زیر است.

برای پیدا کردن DOI یک مقاله علمی، می‌توانید از روش‌های مختلفی استفاده کنید که به شما کمک می‌کنند تا این شناسه منحصر به فرد را پیدا کنید.

با استفاده از این روش‌ها می‌توانید به‌راحتی و به دقت DOI مقاله علمی مورد نظر خود را پیدا کنید و از آن برای ارجاع دقیق‌تر و پایدارتر استفاده نمایید.

داشتن DOI می‌تواند به اعتبار علمی مقاله کمک کند، زیرا نشان‌دهنده انتشار رسمی آن در یک مجله علمی معتبر است. DOI امکان دسترسی پایدار به مقاله را فراهم می‌کند و استناددهی به آن را دقیق‌تر و آسان‌تر می‌سازد. همچنین، مقالات دارای DOI در پایگاه‌های علمی معتبر بهتر نمایه می‌شوند که این موضوع می‌تواند میزان دیده شدن و تعداد استنادهای علمی آن‌ها را افزایش دهد. ازاین‌رو، پژوهشگرانی که به دنبال انتشار مقالات با تأثیر علمی بیشتر هستند، معمولاً ترجیح می‌دهند در مجلاتی مقاله چاپ کنند که به مقالاتشان DOI اختصاص می‌دهد.

علاوه بر DOI، شناسه‌های دیگری نیز برای مقالات علمی وجود دارند.

• ISSN (شماره استاندارد بین‌المللی سریال‌ها): برای مجلات و نشریات علمی استفاده می‌شود، اما به مقاله خاصی اشاره ندارد.

• ISBN (شماره استاندارد بین‌المللی کتاب): برای کتاب‌های علمی به کار می‌رود، اما مقالات علمی را پوشش نمی‌دهد.

• PMID (شناسه پاب‌مد): مخصوص مقالات پزشکی در پایگاه PubMed است.

• ArXiv ID: مخصوص مقالات بارگذاری‌شده در سرور preprint آکادمیک ArXiv است.

اگرچه DOI یک ابزار بسیار مفید برای شناسایی مقالات علمی است، اما استفاده از آن می‌تواند با چالش‌هایی همراه باشد که در زیر به آن‌ها اشاره شده است.

برای مقابله با این مشکلات، استفاده از منابع معتبر جستجو و آگاهی از سیاست‌های دسترسی ناشران در پروسه پذیرش و چاپ مقاله می‌تواند کمک‌کننده باشد.

DOI (Digital Object Identifier) و کد ارکید (ORCID) هر دو شناسه‌های منحصر به فردی هستند، اما کاربردهای متفاوتی دارند. DOI به منابع علمی دیجیتال مانند مقالات، کتاب‌ها و گزارش‌ها اختصاص داده می‌شود تا امکان ارجاع دقیق و دسترسی پایدار به آن‌ها فراهم گردد. این شناسه معمولاً برای محتوای علمی منتشر شده در مجلات و پایگاه‌های علمی به کار می‌رود. از طرفی، کد ارکید به پژوهشگران تعلق می‌گیرد و هدف آن شناسایی و ردیابی تمامی آثار و دستاوردهای علمی یک محقق است. این شناسه به محققان این امکان را می‌دهد تا تمامی فعالیت‌های علمی خود را به صورت متمرکز پیگیری کرده و از آن در پروفایل‌های تحقیقاتی استفاده کنند. بنابراین، DOI مرتبط با منابع علمی است و کد ارکید مختص پژوهشگران می‌باشد.