راهنمای نمایه سازی در اسکوپوس Scopus

یکی از مهم‌ترین نقش‌های مجلات علمی، انتشار دستاوردهای پژوهشگران به‌صورت هدفمند و سازمان‌یافته است. هر ژورنال علمی تلاش می‌کند یافته‌های مرتبط با حوزه تخصصی خود را در اختیار بیشترین تعداد مخاطب قرار دهد. در این مسیر، مفاهیمی مانند «نمایه‌سازی»، «استنادات» و «ضریب تأثیر» به دغدغه‌های اصلی سردبیران و هیئت تحریریه تبدیل شده‌اند. چرا که این شاخص‌ها نشان می‌دهند که نشریه تا چه اندازه در جلب توجه جامعه علمی موفق بوده است.

نمایه شدن در پایگاه‌های بین‌المللی معتبری همچون Scopus نه‌تنها اعتبار علمی نشریه را افزایش می‌دهد، بلکه به استمرار فعالیت آن نیز کمک می‌کند. با این حال، بسیاری از نشریات هنوز نمی‌دانند که دقیقاً چه مسیر و اقداماتی برای نمایه شدن باید طی شود. در این وبلاگ، به صورت کاربردی و مرحله‌به‌مرحله توضیح می‌دهیم که مجلات علمی چگونه می‌توانند برای نمایه شدن در پایگاه‌هایی مانند اسکوپوس آماده شوند.

نمایه‌سازی (Indexing) به فرآیندی گفته می‌شود که طی آن اطلاعات مربوط به یک مجله علمی، از جمله عنوان، شناسنامه، فهرست مقالات و محتوای پژوهشی آن، در پایگاه‌های علمی عمومی یا تخصصی ثبت و در دسترس قرار می‌گیرد. این پایگاه‌ها به کاربران اجازه می‌دهند تا با جست‌وجو بر اساس عنوان مقاله، نام نویسنده، کلیدواژه‌ها یا موضوعات علمی، به مجلات و محتوای آن‌ها دسترسی پیدا کنند.

زمانی که یک نشریه در پایگاه‌های معتبر نمایه می‌شود، در واقع وارد شبکه‌ای گسترده از تعاملات علمی می‌گردد. این موضوع باعث می‌شود محققان بیشتری از وجود آن نشریه مطلع شوند و برای مطالعه مقالات یا ارسال آثار خود به آن مجله ترغیب شوند.

نمایه‌سازی نه‌تنها تعداد بازدیدکنندگان از سایت مجله را افزایش می‌دهد، بلکه شانس استناد به مقالات منتشرشده را نیز بیشتر می‌کند. افزایش استنادات، نشانه‌ای از اعتبار علمی مجله در میان پژوهشگران آن حوزه تخصصی است.

پایگاه اسکوپوس یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین پایگاه‌های نمایه‌سازی مقالات علمی در جهان است که توسط شرکت الزویر (Elsevier) راه‌اندازی شده است. این پایگاه از سال 2004 فعالیت خود را آغاز کرده و امروزه به‌عنوان یک منبع قابل اعتماد برای جست‌وجوی مقالات، بررسی استنادات علمی و ارزیابی عملکرد پژوهشگران، مؤسسات و نشریات شناخته می‌شود.

اسکوپوس بیش از 85 میلیون سند علمی را از بیش از 70 هزار منبع علمی شامل مجلات، کتاب‌ها، مجموعه مقالات همایش‌ها و ثبت اختراعات پوشش می‌دهد. این پایگاه اطلاعاتی، مقالات را در رشته‌های مختلف از جمله علوم پزشکی، مهندسی، علوم پایه، علوم اجتماعی، هنر و علوم انسانی نمایه می‌کند و معیارهای دقیقی برای انتخاب مجلات دارد.

از جمله امکانات کلیدی اسکوپوس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نمایه‌سازی دقیق و ساختاریافته برای مقالات منتشرشده

• ارائه شاخص‌های استنادی معتبر مانند CiteScore، SJR و SNIP

• تحلیل عملکرد پژوهشی افراد، نهادها و کشورها

• ابزارهای جست‌وجوی پیشرفته برای یافتن منابع علمی با دقت بالا

نمایه‌شدن در Scopus به معنای پذیرش یک نشریه در جامعه جهانی علم است. مجلاتی که موفق به ورود به این پایگاه می‌شوند، از سطح علمی بالاتری برخوردارند و مقالات منتشرشده در آن‌ها، احتمال بیشتری برای دیده‌شدن، استناد و تأثیرگذاری خواهند داشت.

نمایه‌شدن یک مجله در پایگاه‌های معتبر بین‌المللی، صرفاً یک عنوان یا امتیاز نیست؛ بلکه فرصتی برای دیده‌شدن گسترده‌تر، تعامل بیشتر با جامعه علمی و ارتقای جایگاه نشریه است. اسکوپوس به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های چکیده و استنادی مقالات علمی، امکان‌ دسترسی سریع و هدفمند به محتوای پژوهشی را فراهم می‌کند. در ادامه، به مهم‌ترین مزایای نمایه‌سازی مجلات در این پایگاه اشاره می‌کنیم.

نمایه‌شدن در پایگاه اسکوپوس، یکی از معتبرترین دستاوردهایی است که یک مجله علمی می‌تواند به آن دست یابد. این موفقیت، نه‌تنها نشان‌دهنده کیفیت محتوای مجله است، بلکه اعتبار آن را در میان پژوهشگران بین‌المللی تقویت می‌کند. با این حال، تنها مجلاتی واجد شرایط ارزیابی و پذیرش در Scopus هستند که الزامات مشخصی را رعایت کرده باشند. مهم‌ترین شرایط اولیه برای بررسی مجلات توسط اسکوپوس عبارت‌اند از:

• مجلاتی که فرایند داوری هم‌تراز (Peer Review) دارند

• مجلاتی که انتشار منظم دارند و از کد ISSN معتبر برخورداند

• ارائه محتوای قابل‌دسترس برای مخاطبان بین‌المللی:

• مجلاتی که اصول اخلاق نشر را رعایت می‌کنند

• مجلاتی که حداقل سابقه حداقل دو سال انتشار مداوم را دارند

برای اینکه مقاله‌ای در مجلات نمایه‌شده در پایگاه اسکوپوس (Scopus) پذیرفته شود، لازم است مجموعه‌ای از استانداردها و معیارهای علمی و ساختاری را رعایت کند. در ادامه مهم‌ترین این استانداردها به زبان ساده و کاربردی توضیح داده شده است:

مجموعه مقالات کنفرانس‌ها در صورتی که به‌صورت پیوسته منتشر شده و شرایط اولیه داوری اسکوپوس را داشته باشند، برای نمایه‌سازی در این پایگاه مناسب خواهند بود. این مجموعه‌ها، مانند سایر مجلات، مراحل بررسی و ارزیابی دقیق را پشت سر می‌گذارند تا از کیفیت علمی آن‌ها اطمینان حاصل شود.

با توجه به مطالب مطرح شده، حساسیت مجلات نمایه شده در اسکوپوس در پذیرش و چاپ مقالات کاملاً قابل درک است. این حساسیت‌ها همواره مورد توجه کارشناسان و اساتید موسسه سینا بوده است. به همین دلیل، تمامی فرایندها و خدمات تخصصی مربوط به پذیرش و چاپ مقالات اسکوپوس با دقت و وسواس فراوان توسط متخصصان و پژوهشگران برجسته کشور، برای محققین و متقاضیان انجام می‌شود.