به طور کلی، روش تحقیق میدانی یکی از مهم ترین روش ها برای جمع آوری اطلاعات در تحقیقات علوم اجتماعی و رفتاری می باشد. درنتیجه، بسیاری از پژوهشگران و دانشجویان برای انجام پژوهش و نگارش نتایج خود در قالب مقاله و پایان نامه، از این روش تحقیق استفاده می کنند.
تحقيقات ميدانی (field study) شامل طيف وسیعی از فعالیت ها و روش های تحقيقاتی است؛ روش هایی مانند مشاهده مستقيم، مشاركت محدود، تحليل اسناد و اطلاعات ديگر، مصاحبه های غيررسمی، مصاحبه رو در رو یا تلفنی، نظرسنجی و غيره.اگرچه پژوهش ميدانی به عنوان پژوهش كيفی توصيف می شود، اما جنبه های متعددی از تحقيقات كمي را نیز شامل می گردد.
تحقیقات میدانی معمولاً در یک محیط خاص آغاز می گردند. هدف نهایی در چنین تحقیقاتی، مشاهده و تحلیل رفتار خاص یک موضوع در آن محیط است. با این وجود، به دلیل حضور چندین متغیر در یک محیط طبیعی، تشخیص علت بعضی از رفتارها کاری دشوار است.
تحقیقات میدانی معمولاً در ۵ روش متمایز انجام می شود؛ این روش ها عبارتند از:
- مشاهده مستقیم: در این شیوه اطلاعات از طریق روش های مشاهده ای در محیط طبیعی ثبت شده و هیچ نوع مداخله ای از طرف پژوهشگر در رفتار و موقعیت صورت نمی گیرد.
- مشاهده اعضای نمونه: برخلاف روش مشاهده مستقیم، در این شیوه پژوهشگر در رفتار و بحث اعضای نمونه دخالت کرده و آن را به سمت وسوی دلخواه خود هدایت می کند.
- مردم شناسی: رفتار کل اعضای یک جامعه مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد.
- مصاحبه: در این روش، یک پرسشنامه بین اعضای نمونه توزیع می شود.
- مطالعه موردی: شامل آنالیز دقیق رفتار یک فرد، بررسی یک وضعیت و یا یک رویداد است.
هدف از روش تحقیق میدانی مشاهده، تعامل و درک افراد در محیط طبیعی آن هاست. به عنوان مثال، طرفداران حفظ منابع طبیعی به منظور جمع آوری اطلاعات، رفتار حیوانات را در محیط طبیعی خود و نحوه واکنش آنان به سناریوهای خاص را مشاهده می کنند. به همان شیوه، پژوهشگران علوم اجتماعی برای انجام تحقیقات میدانی، با مردم مصاحبه کرده و یا از فاصله دور رفتار آنان را محیط کار تماشا می کنند تا بدانند که چگونه آنان در محیط اجتماعی رفتار کرده و چگونه به شرایط اطرافشان واکنش نشان می دهند.
زمینه استفاده از تحقیقات میدانی
- سیاست ، علوم اجتماعی و مدیریت دولتی
- در زمینه ی روان شناسی اجتماعی و جامعه شناسی
- در زمینه ی مدیریت و سازمان انجام میگیرد.
- در زمینه ی برنامه ریزی شهری و منطقه ای
- در زمینه ی مردم شناسی و انسان شناسی اجتماعی - فرهنگی
مزایای استفاده از روش تحقیق میدانی
- نزدیک بودن به شرایط واقعی و جهان بینی صحیح
- .این روش بهترین و کارآمد ترین راه برای کشف اطلاعات مورد نیاز است
- در این روش پژوهشگر اطمینان دارد که تحقیقات او به روز است
- در این روش بسته به خود پژوهشگر و نوع موضوع انتخابی ، میتواند اطلاعات محرمانه باشد.
- امکان استخراج فرضیه ها و تمامی آزمایش ها وجود دارد.
معایب استفاده از روش تحقیق میدانی
- قطعی نبودن رسیدن به روابط علت و معلولی بین پدیده ها.
- بدلیل این که شرایط تحقیق حکم میکند تا خود محقق در جامعه حضور یابد ، ممکن است این حضور ، در روند زندگی جامعه تغییر و اختلال ایجاد کند
- مطالعه حتی در نمونه بسیار کوچک میتواند بسیار هزینه بر و وقت گیر باشد.
- محدود بودن تحقیق.در واقع نمیتوان تحقیق را بیش از آنچه مطالعه شده تعمیم داد.
- تکرار تحقیق سخت است ، مگر آنکه کلیات تحقیق کاملا آشکار باشد.
ویژگی های روش تحقیق میدانی
- محقق نیاز دارد تا محیط خاصی را انتخاب کند
- این روش دارای آزادی خاصی است و محقق با سوالاتی که در ذهن دارد وارد محیط می شود و با تجربیاتی که بدست می آورد به جواب سوالات میرسد و پژوهش را پیش میبرد
- به دلیل مسائل اخلاقی ، محیط اجتماعی قابل تغییر و دستکاری نیست
- برای این روش ، برنامه ریزی کلی برای پیشبرد اهداف لازم است ، اما نمی توان طرح کاملا حساب شده و برنامه ریزی قبلی برای انجام آزمایشات تهیه کرد چرا که ادامه ی کار بستگی به شرایط محیطی دارد.
- محیط اجتماعی در مطالاعات میدانی میتواند با مرزی مشخص شود یا کلا ساخت نیافته باشد.
- محقق با توجه به شرایط محیطی میتواند روش های گرداوری اطلاعات را انتخاب کند
- این نوع روش مطالعاتی بیش از سایر روش ها به خصوصیات محققان متکی است و بیشتر سلیقه ی خود محقق است که جریان کار را پیش میبرد.
- محقق باید برای درک بهتر ، به محیط بپیوندد اما نباید از این موقعیت سو استفاده کرده و تاثیر سوئی بر آن بگذارد.
- این روش تحقیق ، متمرکز و موشکافانه است.
