الحاق یا تجمیع، نسخه وزارت علوم برای دانشگاه‌های کوچک

به نقل از غلامحسین رحیمی شعرباف در گفتگو با خبرنگار مهر، در پاسخ به این سوال که وضعیت ساماندهی واحدهای آموزشی دانشگاه آزاد، پیام نور، فنی و حرفه‌ای و علمی و کاربردی چگونه است، اظهار کرد: دانشگاه آزاد، پیام نور، فنی حرفه‌ای، علمی و کاربردی و موسسات آموزش عالی غیردولتی با یک واقعیتی در ۴-۵ سال اخیر مواجه شدند و آن هم کمبود داوطلب و متقاضی ورود به این موسسات است. یعنی اگر شورای عالی انقلاب فرهنگی طرحی به نام آمایش و ساماندهی موسسات آموزش عالی تصویب نمی‌کرد، این مراکز آموزشی لزوماً باید به نوعی نسبت به ساماندهی داخلی خود مبادرت می‌کردند.

مشاور و نماینده ویژه وزیر در طرح ساماندهی موسسات آموزش عالی افزود: هر کدام از این موسسات، کمیته‌ها و شوراهایی را چه به عنوان ساماندهی واحدها و چه به عناوین دیگر راه اندازی کرده‌اند؛ به عنوان مثال دانشگاه پیام نور اعلام کرده است هر واحدی که کمتر از ۱۵۰ دانشجو داشته باشد، در واحد دیگر ادغام خواهد شد.

دانشگاه آزاد ساماندهی رشته‌ها و موسسات را شناور می‌کند

وی ادامه داد: برنامه دانشگاه آزاد در طرح ساماندهی نیز به این صورت است که به تدریج رشته‌ها، موسسات و حتی اعضای هیات علمی را به نوعی «شناور» و «استانی» کند؛ بر اساس این طرح اگر در یک واحد برای عضو هیات علمی کار وجود نداشت و رشته مورد نظر تقریباً تعطیل شده بود، این عضو هیات علمی در همان استان در یک واحد دیگر که دانشجو و داوطلب دارد، خدمات علمی خود را ارائه کند.

برخی واحدهای دانشگاه آزاد و پیام نور ۷۰ درصد ظرفیتشان داوطلب ندارند

رحیمی در ادامه خاطرنشان کرد: در برخی واحدهای دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد، به اندازه ۵۰ درصد و حتی بعضاً بیش از ۷۰ درصدِ ظرفیتِ بالفعلشان داوطلب ندارد؛ یعنی اگر قبلاً ۴۰ دانشجو می‌گرفت در حال حاضر ۱۰ یا ۵ داوطلب وجود دارد و حتماً باید این واحدها تجمیع شود.

معاون پژوهش و فناوری اضافه کرد: البته این تجمیع واحدها، برای آموزش عالی خوب نیست و این‌طور هم نیست که همه واحدهای این مراکز چنین شرایطی را داشته باشند. دانشگاه آزاد یا پیام نور واحدهایی در مراکز استان‌ها دارند که ۷۰-۸۰ درصد ظرفیت آنها پر می‌شود و در واقع مشکل ما با شهرهایی است که دورتر از مراکز استان‌ها قرار دارند. دانشگاه فنی حرفه‌ای هم همین مساله را دارد.

افت چشمگیر متقاضیان ورود به آموزشکده‌ها / توقف فعالیت برخی آموزشکده‌ها

وی در ادامه به افت چشمگیر متقاضیان ورود به آموزشکده‌ها اشاره کرد و گفت: تعدادی از آموزشکده‌های ما دقیقاً با افت چشمگیر متقاضی رو به رو شده‌اند؛ به همین دلیل فعالیت برخی از این آموزشکده‌ها متوقف شده است. چرا که دیگر داوطلبی ندارند. برخی دیگر از آموزشکده‌ها اما همچنان ۸۰-۷۰ درصد و برخی دیگر تا ۱۰۰ درصد ظرفیت خود داوطلب دارند و به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

امیدواری نسبت به افزایش تعداد داوطلبان تا ۵-۶ سال آینده

مشاور و نماینده ویژه وزیر در طرح ساماندهی موسسات آموزش عالی با اظهار امیدواری نسبت به افزایش تعداد داوطلبان در سال‌های آتی افزود: امیدواریم تا ۵-۶ سال آینده که نقطه رشد جمعیتی به نقطه دیپلم و ورود به دانشگاه برسد و تعداد داوطلبان ما نیز افزایش یابد.

رحیمی ضمن تاکید بر اینکه ساماندهی موسسات آموزش عالی یک ساماندهی متناسب با شرایط «فعلی» است، تصریح کرد: بسیاری از موسسات قطعاً تعطیل نمی‌شوند و جلوی فعالیت آنها گرفته نمی‌شود؛ فعلاً مجبور هستیم این موسسات را تجمیع و ملحق کنیم.

وی در ادامه توضیح داد: ما دو دسته موسسه آموزش عالی داریم؛ یک دسته آن‌هایی که پاسخگوی متقاضیان ورود به آموزش عالی هستند؛ یعنی همان ۵ دسته موسسات غیرانتفاعی. یک دسته دیگر از موسسات آموزش عالی، دانشگاه‌های با کیفیت هستند که فعلاً با کمبود داوطلب زیادی مواجه نیستند.

موسسات بی کیفیت تجمیع و یا الحاق می‌شوند

معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم ادامه داد: بحث اصلی ما مربوط به موسساتی است که از نظر کیفی مشکل دارند که در مراکز استان‌ها نیستند و عمدتاً در شهرهای خارج از مرکز استان قرار دارند؛ به طور مثال موسسه‌ای هیات علمی و تجهیزات و امکانات دارند ولی داوطلب و متقاضی ندارد. طبق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی موسساتی که از نظر استاندارهای کیفی آموزش عالی برخوردار نیستند یا باید تجمیع شوند یا الحاق شوند.

رحیمی ادامه داد: به طور مثال اگر بسیاری از این موسسات را در شرایط فعلی تعطیل کنیم و نصف آن بودجه را به دانشگاه جامع در مرکز استان بدهیم و بگوییم همین تعداد دانشجو را تربیت کن، دانشگاه جامع کیفی‌تر تربیت خواهد کرد. به طور مثال موسسه‌ای کوچک ۱۵۰۰ دانشجو دارد و اگر تربیت این ۱۵۰۰ دانشجو را به دانشگاه جامع استان محول کنیم، هم از نظر اقتصادی به نفع کشور است هم از نظر علمی. ولی خب وزارت علوم اصلاً وارد این مساله نشده است و می‌خواهد موسسات واقع در شهرستان‌ها را حفظ کند.

۲ راه جلوی پای موسسات کوچک

مشاور و نماینده ویژه وزیر در طرح ساماندهی موسسات آموزش عالی بیان کرد: برای موسسات کوچک واقع در شهرستانها دو راه وجود دارد؛ یا اینکه در ارتباط با دانشگاه جامع استان قرار گیرند، الحاق شوند و بتوانند در یک بازه زمانی ۳ ساله از نظر تجهیزات و هیات عملی ارتقا یابند و رشته مورد نظر را ادامه دهند و یا اینکه با چند موسسه مثل خودشان تجمیع شوند و حاصل جمع چند موسسه این باشد که یک رشته قابل قبول ارائه شود و ادامه یابد. به طور مثال سه موسسه کوچک در رشته ریاضی فعال هستند که یکی از آنها یک هیات علمی دارد، یکی دیگر ۲ نفر و دیگری ۳ هیات علمی. با تجمیع این موسسات و تبدیل آن به یک موسسه، در واقع ۶ هیات علمی داریم و در این شرایط حداقل استاندارد رعایت شده است و رشته ریاضی هم حفظ می‌شود.

وی در ادامه تاکید کرد: وزارت علوم می‌خواهد موسسات کوچک را حفظ کند که اگر در یک بازه زمانی با افزایش داوطلب مواجه شد و نیاز کشور نسبت به وضع موجود گسترش یافت، این موسسات آموزشی حضور داشته باشند.

موسساتی که حتی یک هیات علمی هم ندارد

معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم با بیان این مطلب که در حال حاضر در برخی موسسات رشته‌هایی داریم که حتی یک هیات علمی ندارد، خاطرنشان کرد: من اسم موسسات را نام نمی برم اما موسسه کامپیوتر و یا صنایع که دانشجو می‌گیرند اما یک هیات علمی ندارند یا برخی از آنها فقط یک هیات علمی دارند؛ این وضعیت اصلاً درست نیست و نیاز به اصلاح دارد.

وی درباره برنامه جدید وزارت علوم برای توسعه دوره‌های تحصیلات تکمیلی، گفت: در طرح ساماندهی موسسات، به یکباره با موسسه‌ای مواجه می‌شویم که ۶ رشته دارد که باید فعالیت ۳ رشته را متوقف کند و در ۳ رشته دیگر ادامه فعالیت دهد. در این راستا باید هیات علمی جدید جذب کند و تجهیزات آزمایشگاهی و کارگاهی به موسسه تزریق کند. وزارت علوم بسیار تاکید دارد که به این موسسات مجوز دوره‌های تحصیلات تکمیلی بدهد؛ این موسسات نه تنها باید پاسخگوی نیازهای منطقه باشند بلکه باید در توسعه علمی کشور مشارکت داشته باشند و این فقط با راه اندازی دوره‌های تحصیلات تکمیلی امکان پذیر است.

فشار به مدیران موسسات آموزش عالی برای استخدام برخی افراد

رحیمی در پاسخ به این سوال که چندی پیش عنوان کردید برخی دانشگاه‌ها حیاط خلوت مسئولان شده‌اند، توضیحات بیشتری در این زمینه ارائه می‌کنید که دقیقاً چه اتفاقی در دانشگاه‌ها رخ داده و یا می‌دهد، گفت: متاسفانه وقتی یک موسسه آموزش عالی دور از مرکز استان باشد، فشارهایی از طرف شهر به مدیر آن موسسه می‌آید که شما فلانی را استخدام کن و فلان کس را به عنوان مدیر گروه قرار بده.

تعداد کارمندان برخی موسسات چند برابر هیات علمی است

وی در ادامه خاطرنشان کرد: به همین دلیل ما با بعضی از موسسات مواجه شده‌ایم که تعداد کارمندان آنجا چند برابر هیات علمی است. استاندارد ما این است که به ازای هر هیات علمی یک کارمند غیر هیات علمی وجود داشته باشد در حالی که این عدد در برخی موسسات ۵-۶ برابر است. اینها موسسات کوچکی هستند و وزارت علوم نمی‌تواند در جزئیات این موسسات دائماً نظارت داشته باشد.

افزایش هزینه‌های موسسات به دلیل استخدام بی رویه

رحیمی در پایان گفت: همین شرایط منجر به این می‌شود که هزینه‌های یک موسسه افزایش یابد و همه اعتباری که دولت اختصاص می‌دهد، فقط صرف هزینه پشتیبانی و امور جاری کند. یک از دلایلی که بعضی از این موسسات نتوانسته‌اند، تجهیزات آزمایشگاهی و کارگاهی را متناسب با رشته‌هایی که دارند، تامین کنند، همین است. چرا که هزینه‌های اجرایی شان بسیار افزایش یافته است. بعضی از موسسات محلی شده‌اند برای اینکه مسئولین شهری در آنها اعمال نظر کنند.