مقالات نمایه شده در سایت موسسه علمی تامسون رویترز به دو گروه اصلی تقسیم میشوند: مقالات ایمپکت دار (JCR) که دارای اعتبار بالا و تأثیر علمی گستردهای هستند، و مقالات بدون ایمپکت (ISI Listed) که بهعنوان منابع معتبر شناخته میشوند اما تأثیر کمتری در جامعه علمی دارند.
برای نویسندگان و پژوهشگران، انتخاب مجله مناسب برای ارسال مقاله یکی از مراحل مهم و پیچیده در فرآیند انتشار است. زمانی که صحبت از مجلات علمی به میان میآید، دو اصطلاح رایج وجود دارد که بسیاری از افراد در دنیای تحقیقاتی با آنها مواجه میشوند: "ISI Listed" و "JCR". اما این دو چه تفاوتهایی با هم دارند؟ آیا هر دو به یک معنی هستند؟ این مقاله قصد دارد به طور دقیق تفاوتهای اصلی بین مقالات ISI Listed و JCR را توضیح دهد و کمک کند تا پژوهشگران بتوانند انتخاب درستی در مسیر نشر آثار علمی خود داشته باشند.
مقالاتی که در مجلات ISI Listed منتشر میشوند، معمولاً به عنوان مقالات معتبر در نظر گرفته میشوند، اما آیا این اعتبار به اندازه مجلاتی که در فهرست JCR قرار دارند، است؟ در این مقاله، به مقایسه دقیق این دو نوع مجله پرداخته و توضیح میدهیم که کدام یک برای اهداف مختلف علمی مناسبتر است.
مجلات ISI (Institute for Scientific Information) به مجلاتی اطلاق میشود که توسط موسسه اطلاعات علمی تامسون رویترز نمایه شدهاند. این مجلات بهعنوان منابع معتبر علمی در سراسر دنیا شناخته میشوند و مقالات منتشر شده در آنها معمولاً از اعتبار بالایی برخوردارند. مجلات ISI بهطور کلی شامل مقالات علمی پژوهشی در رشتههای مختلف هستند و بهویژه در زمینههای علوم پایه، پزشکی، مهندسی، علوم انسانی و اجتماعی مورد توجه قرار میگیرند. این مجلات معیارهای سختگیرانهای برای پذیرش مقالات دارند و معمولاً دارای سیستم داوری (Peer Review) هستند تا اطمینان حاصل شود که محتوای آنها علمی، دقیق و معتبر است.
موسسه اطلاعات علمی یا ISI توسط موسسه تامسون رویترز خریداری شده و از آن پس به موسسه ISI Thomson معروف شده است. این موسسه زیرمجموعههای متفاوتی دارد، مانند ISI Web of Science (WOS) و ISI Web of Knowledge. بهطور کلی، مقالات و مجلاتی که در این پایگاهها نمایه میشوند، به مقالات ISI معروف هستند. مجلات دارای ضریب تاثیر یا Impact Factor را مجلات JCR و مجلات بدون ضریب تاثیر را ISI Listed مینامند. موسسه ISI خدمات مربوط به پایگاههای داده فهرست کتابها و مقالات را ارائه میدهد. بهطور اختصاصی این خدمات شامل نمایهسازی نقلقولها و تحلیل آنها است که توسط خود گارفیلد پایهگذاری شده است. این خدمات شامل نگهداری دادههای نقلقولهای مقالات هزاران نشریه دانشگاهی است. این خدمات از طریق سرویس پایگاه داده ISI's Web of Knowledge در دسترس است. این پایگاه داده به پژوهشگران این امکان را میدهد که بدانند کدام مقالهها بیشتر مورد ارجاع قرار گرفته و چه مقالاتی از این مقاله مطلبی را نقلقول کردهاند. آیاِسآی (ISI) سالانه گزارشی را تحت عنوان گزارش استنادی مجلات علمی که با سرواژه JCR (Journal Citation Reports) معروف است، ارائه میکند. در این گزارش، مجلات نمایهشده در بانک اطلاعاتی خود را بر اساس شاخصی با عنوان ضریب تاثیرگذاری رتبهبندی میکند. در حال حاضر، ضریب تاثیر یا ایمپکت فاکتور یکی از شاخصهای اصلی برای اعتبار علمی مجلات علمی محسوب میشود. موسسه اطلاعات علمی هر سال به بررسی تمامی مجلههای علمی انگلیسیزبان میپردازد و بر اساس معیارهایی که دارد، تعدادی نشریه را به عنوان نشریههای معتبر معرفی میکند. تعداد مجلههایی که هر سال معرفی میشوند، متفاوت است. گاهی یک نشریه در فهرست آیاسآی قرار میگیرد و همین نشریه ممکن است سال آینده در فهرست مورد نظر جایی نداشته باشد. در حال حاضر، حدود 20 هزار مجله در فهرست آیاسآی قرار دارد و حدود 2 هزار مجله نیز هر سال به این فهرست افزوده میشود.
ایمپکت فاکتور impact factor اغلب به صورت مخفف IF نشان داده میشود. به عنوان یک تعریف ابتدایی، ایمپکت فکتور میانگین تعداد دفعاتی که مقالات یک مجله در دو سال قبل از آن رفرنس داده شده است.
ایمپکت فکتور همه ساله توسط ISI برمبنای ارجاعات به هر یک از مجلات علمی آن محاسبه می شود و نتیجه در گزارشات ارجاع مجله یا Journal Citation Reports یا به اختصار JCR ٬ منتشر می شود. این ضریب٬ نه برای مقاله یا نویسنده٬ بلکه برای مجله محاسبه می شود. محاسبه برمبنای یک دوره سه ساله صورت می گیرد.
فرضا اگر در سال 84 جمعا 40 ارجاع به یک مجله صورت گرفته باشد و در آن مجله در سال 82 تعداد 26 مقاله و در سال 83 تعداد 24 مقاله چاپ شده باشد٬ ضریب ارجاع آن مجله٬ از تقسیم 40 بر 50 به دست می آید که 8/0 است. یعنی به طور متوسط٬ هر مقاله آن نشریه 8/0 مرتبه مورد استناد مقالات دیگر قرار گرفته است.
جالب است بدانید که ایمپکت فاکتور به وسیله Eugene Garfield (بیانگذار موسسه تامسون ISI که بخشی از تامسون رویترز است) بنیان گذاری شد. ایمپکت فاکتور مجلات به صورت سالانه برای مجلاتی که در لیست مجلات تامسون رویترز قرار دارند تعیین می شود. در انتهای هر سال، مجله های تحت پوشش فهرست نویسی ISI که در فهرست (Web of Science=WOB) قرار گرفته اند، ارزیابی می شوند. این موسسه هر سال در ماه ژوئن (ماه 6 میلادی) ایمپکت فاکتورهای مجلات در سال قبل را منتشر میکند که البته دستیابی به این ایمپکت فاکتورها هم رایگان نیست. مثلا در ماه جون 2015 ایمپکت فاکتورهای مجلات در سال 2014 انتشار پیدا کرد و این ایمپکت فاکتور به مدت یکسال هم معتبر است یعنی تا انتشار ایمپکت فاکتور سال بعد..... این شاخص مهمترین و در عین حال کاربردی ترین شاخص ارزیابی مجله ها از نظر ISI است.
پس به مقالاتی که دارای ضریب تاثیر باشند مجلات jcr یا ایمپکت دار گفته می شود. چاپ مقاله در چنین ژورنالهای بسیار دشوار است و اعتبار علمی چنین مقالاتی بسیار بالا می باشد. و مجلاتی که فاقد این ضریب تاثیر باشند، مجلات ISI LISTED گفته می شود.
مجله ای که دارای ایمپکت فکتور است ، اگر فعالیت خوبی نداشته باشد و مقالات چاپ شده در این مجلات از لحاظ محتوایی ضعیف باشند، رفته رفته میزان ضریب تاثیر آن کاهش یافته و از لیست JCR خارج شده و در لیست ISI LISTED قرار می گیرد. بنابراین برای چاپ مقاله در مجلات JCR به ضریب تاثیر چند سال اخیر آن نیز توجه نمایید تا ببینید آیا مجله در این چند سال از لحاظ ضریب تاثیر افت کرده یا پیشرفت داشته است.ف