ضرورت تغییر شیوه جذب دانشجوی دکتری

رضا نقی زاده مشاور معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم تحقیقات و فناوری و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران جوان،  درباره شیوه جذب دانشجوی دکتری و دادن میزان اختیار بیشتر به دانشگاه‌ها در جذب گفت: چاره‌ای جز تغییر شیوه جذب دانشجوی دکتری نداریم. دو اقدام باید صورت بگیرد یکی بحث افزایش اختیار دادن به دانشگاه است و دیگری این است که مدل جذب دانشجوی تحصیلات تکمیلی را عوض کنیم.

در دنیا به پژوهشگر پرداخت مالی صورت می گیرد

این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور ادامه داد: دانشجوی تحصیلات تکمیلی در همه دنیا بر اساس نیازی جذب می‌شود. در دنیا بر اساس این نیاز به دانشجو پرداخت منابع مالی صورت می‌گیرد. یعنی پژوهشگر در دوره دکتری جذب می‌کنیم نه دانشجو به معنی سنتی.

نقی زاده در ادامه بیان کرد: در دانشگاه‌های پیشرو، دوره دکتری مثل دوره کارشناسی نیست بلکه این دوره برای دانشجو، شغل به حساب می‌آید و مابه ازای این شغل حقوق دریافت می‌کنند.

مشاور معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم تحقیقات و فناوری گفت: کار اصلی که باید در دوره تحصیلات تکمیلی انجام دهیم این است که به این سمت برویم که اساتید بتوانند دانشجوی دکتری بپذیرند که گرنت داشته باشند. آن زمان جذب دانشجو استاد محور می‌شود و استاد نقش کلیدی در پذیرش دانشجوی دکتری دارد.

به گفته این مقام مسئول، استاد در انتخاب دانشجوی دکتری نقش اصلی را بازی می‌کند. البته می‌توان از برخی آزمون‌ها و یا شیوه‌های دیگری برای سنجش صلاحیت دانشجو در مراحل غربال اولیه بهره برد که خطایی رخ ندهد، اما در نهایت انتخاب اصلی با استاد است.

او درباره دادن اختیار بیشتر به دانشگاه ها برای جذب دانشجوی دکتری توضیح داد: کلید تحول در دوره دکتری در آموزش عالی است و اعتقاد دارم که چاره‌ای جز این نداریم و بخواهیم و نخواهیم تا حداقل ۴ و ۵ سال دیگر به این نوع جذب دانشجو سوق پیدا خواهیم کرد.

فارغ التحصیل دکتری می تواند در سه جا مشغول به کار شود

نقی زاده افزود: این موضوع شیوه جذب دانشجوی دکتری امری بسیار کلیدی است، زیرا وقتی دانشجوی دکتری فارغ التحصیل می‌شود سه حوزه کاری دارد. یک اینکه هیات علمی می‌شود دو اینکه در صنعت مشغول به کار می‌شود و سه اینکه به عنوان بخشی از بدنه پژوهشی دانشگاه باقی می‌ماند.

این عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی اظهار کرد: در هیچ جای دنیا وضعیت به این صورت نیست که همه دانشجویان دکتری فارغ التحصیل شده به هیات علمی تبدیل شوند. ما در این حد به هیات علمی نیاز نداریم و در این حد جذب هم نداریم.

او گفت: در مقابل جذب صنعت هم محدود است پس باید این فارغ التحصیل دوره دکتری در دانشگاه به عنوان بدنه پژوهشی در دانشگاه باقی بمانند که در اینجا به ضوابط دوره پسا دکتری بازمی‌گردیم. یعنی پژوهشگرانی که مابه ازای قرارداد‌ها با صنعت و یا صندوق‌ها یا حمایت‌های مالی در این طرح ها، در کنار اساتید فعال می‌شوند.

به گفته این مقام مسئول، واقعیت این است که تربیت بیش از حد دانشجوی دکتری خودش معایبی دارد که توقع ایجاد می کند و بعد اگر کار برای آن‌ها وجود نداشته باشد نوعی سرخوردگی ایجاد می‌شود. وضعیت اشتغال دانشجویان دکتری در بعضی از رشته‌ها مناسب نیست.

او افزود: هم اکنون در حال نزدیک شدن به ۱۵ تا ۲۰ هزار فارغ التحصیل دوره دکتری هستیم و میزان نیاز به هیات علمی در دانشگاه‌ها خیلی محدود و در بهترین حالت حدود یک ششم این جذب است.

این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور ادامه داد: جذب دانشجوی دکتری به عنوان متخصص در صنعت خیلی محدود است و بخشی از این‌ها به عنوان نیرو‌هایی باقی می‌مانند که یا کاری پیدا نمی‌کنند یا کار غیرمرتبط پیدا می‌کنند.

باید به فکر جذب هدفمند در دوره دکتری باشیم

نقی زاده گفت: این امر موجب سرخوردگی دانشجویان می‌شود و باید به فکر جذب هدفمند در دوره دکتری باشیم. دوره کارشناسی یک نوع خاص از جذب دارد، ولی جذب در دوره دکتری نیاز محور است. اگر پروژه‌ای وجود داشت و استاد دارای گرنت بود می‌توانیم چند برابر این میزان فعلی دانشجوی دکتری جذب کنیم، ولی اگر این شرایط نبود بایستی حتما در کمیت آن تجدید نظر کنیم.

به گفته این مقام مسئول، یک سال ممکن است یک دانشگاه یک دانشجو جذب کند و یک سال ممکن است چهار دانشجو دکتری جذب کند. وضعیت جذب دوره دکتری همانند دوره کارشناسی که در آن با محدودیت‌هایی مواجه هستیم، نیست. هر موقع نیاز فعال شد می‌توانیم با رعایت استاندارد‌هایی دانشجوی دکتری جذب کنیم و هر موقع فراهم نشد نیاز نیست که اقدام به جذب کنیم. البته این اقدامات بایستی به تدریج و با اولویت دانشگاه‌های برتر انجام شود