چگونه یک مقاله علمی پژوهشی بنویسیم؟

عنوان مقاله باید کوتاه، جذاب و بیانگر محتوای پژوهش باشد. این عنوان باید شامل کلمات کلیدی مرتبط با موضوع باشد تا در جستجوهای علمی به راحتی پیدا شود. علاوه بر این، باید توجه خواننده را جلب کرده و در عین حال از بیان جزئیات اضافی پرهیز کند.

اجزای صفحه عنوان به ترتیب به صورت زیر است.

1. عنوان مقاله

2. نام، نام خانوادگی مؤلفان، رتبه علمی (مربی، استادیار، دانشیار، استاد، کارشناس ارشد، کارشناس...) ، نام رشته، وابستگی سازمانی شامل نام مرکز تحقیقات، گروه و دانشکده، دانشگاه، شهر و کشور همه مؤلفان

3. اطلاعات نویسنده مسئول

   • آدرس پستی

   • آدرس الکترونیکی

   • شماره تلفن ثابت یا همراه

4. نام مرکز یا سازمان تأمین‌کننده بودجه طرح پژوهشی

   • ذکر شماره طرح پژوهشی

   • (در صورتی که هیچ سازمانی کمک مالی نکرده، این موضوع قید شود)

5. عنوان مکرر

   • عنوان کوتاهی برای استفاده در سرصفحه‌های مقاله چاپ‌شده

   • حداکثر 20 حرف داشته باشد

چکیده (Abstract) به عنوان خلاصه‌ای فشرده از مقاله، نقش کلیدی در معرفی و جذب توجه خوانندگان به محتوای تحقیق ایفا می‌کند. این بخش باید به‌طور واضح و مختصر اطلاعات اصلی تحقیق، از جمله هدف، روش‌های به‌کار رفته، نتایج به‌دست‌آمده و نتیجه‌گیری کلی تحقیق را بیان کند. در چکیده نباید به جزئیات فرعی پرداخته شود و همچنین ارجاع به منابع یا توضیحات بیش از حد در مورد مراحل تحقیقاتی ممنوع است. چکیده معمولاً در حدود 150 تا 300 کلمه تنظیم می‌شود و باید به‌گونه‌ای نوشته شود که خواننده پس از مطالعه آن بتواند به درک کلی از هدف و محتوای مقاله دست یابد. این بخش اولین نقطه تماس خواننده با تحقیق است، بنابراین باید به گونه‌ای باشد که اشتیاق خواننده برای ادامه مطالعه مقاله را ایجاد کند.

در یک چکیده استاندارد، معمولاً چهار بخش اصلی وجود دارد.

1. هدف تحقیق: بیان مشکل یا مسئله‌ای که تحقیق به آن پرداخته و ضرورت آن برای پیشرفت دانش یا حل چالشی خاص.

2. روش‌ها: توضیح مختصر روش‌شناسی به‌کاررفته در تحقیق، از جمله نوع مطالعه، ابزارها، یا تکنیک‌های تحلیلی.

3. نتایج: ارائه یافته‌های اصلی تحقیق، به‌گونه‌ای که به‌طور واضح نشان‌دهنده تأثیرات یا پیامدهای این نتایج باشد.

4. نتیجه‌گیری: اشاره به نتایج و پیشنهادات برای پژوهش‌های آینده یا کاربردهای عملی یافته‌ها.

چکیده باید به‌طور مستقل از متن اصلی قابل درک باشد و اطلاعات مفید و مختصری در مورد کل مقاله در اختیار خواننده قرار دهد.

مقدمه با معرفی مسئله یا سوال تحقیق آغاز می‌شود و اهمیت موضوع را روشن می‌کند. این بخش معمولاً به مرور مختصر پیشینه تحقیق و بیان شکاف‌های موجود در دانش اختصاص دارد. در پایان، اهداف پژوهش و سوالات یا فرضیات اصلی مطرح می‌شوند تا زمینه مطالعه مشخص شود.

مقدمه باید حداکثر در 1/5 صفحه A4 شامل موارد زیر باشد.

1. بیان مسئله: شرحی کوتاه از مشکل یا سوالی که پژوهش به آن می‌پردازد.

2. اهمیت موضوع و ضرورت انجام پژوهش: توضیح دهید چرا این موضوع مهم است و پژوهش شما چه ارزشی به دانش موجود اضافه می‌کند. (اگر پژوهش شما برای اولین بار انجام شده است، ذکر این موضوع به‌تنهایی کافی نیست و نباید بر اهمیت کار شما تاکید کند.)

3. مرور نتایج پژوهش‌های گذشته: ارائه خلاصه‌ای از نتایج پژوهش‌های مرتبط با موضوع (با ذکر رفرنس).

4. تعریف واژه‌ها و اصطلاحات جدید یا مبهم: توضیح واژه‌ها یا اصطلاحاتی که ممکن است برای خوانندگان ناآشنا باشند (با ذکر رفرنس).

5. هدف کلی پژوهش: به روشنی هدف اصلی پژوهش را بیان کنید. از افعالی مانند "بررسی" یا "مطالعه" در تعریف هدف اجتناب کنید.

متن باید روان و با رعایت اصول نگارشی و علمی تنظیم شود.

این بخش جزئیات مربوط به طراحی تحقیق، روش‌های جمع‌آوری داده‌ها، ابزارهای استفاده‌شده و روش‌های تحلیل را توضیح می‌دهد. اطلاعات ارائه‌شده در این بخش باید به اندازه کافی دقیق و شفاف باشند تا سایر پژوهشگران بتوانند مطالعه را بازتولید کنند. به طور کلی در نگارش روش تحقیق موارد زیر باید بررسی شوند.

نوع پژوهش، نوع مطالعه، جامعه، مکان و زمان مطالعه، حجم نمونه، روش نمونه‌گیری، ابزار جمع‌آوری داده‌ها، روایی و پایایی ابزار جمع‌آوری داده‌ها (مثلاً: پایایی پرسشنامه با روش Test-retest بررسی و با Alpha Cronbach 80 درصد تأیید شد)، روش جمع‌آوری داده‌ها، نوع تحلیل یافته‌ها (مثلاً در تحلیل توصیفی اشاره به توزیع درصد فراوانی، میانگین، انحراف معیار، و اگر تحلیل استنباطی است، اشاره به آزمون‌های مختلف استفاده شده ضروری است) و ابزار یا نرم‌افزار تحلیل یافته‌ها و شماره ویرایش (مثلاً SPSS 15).

در این بخش، یافته‌های اصلی پژوهش به‌صورت شفاف و منظم ارائه می‌شوند. نتایج باید بدون تحلیل یا تفسیر و به‌صورت خالص بیان شوند. برای نمایش بهتر داده‌ها از ابزارهایی مانند جدول‌ها (برای داده‌های عددی یا مقایسه‌ای)، نمودارها (برای نمایش روابط یا روندها) و شکل‌ها (برای نمایش الگوها یا داده‌های پیچیده) استفاده می‌شود. هدف این بخش، ارائه دقیق و واضح نتایج است، در حالی که تحلیل و تفسیر آن‌ها به بخش‌های بعدی تحقیق موکول می‌شود.

این بخش یافته‌های تحقیق را تحلیل کرده و ارتباط آن‌ها با سوال تحقیق و مطالعات پیشین را بررسی می‌کند. همچنین محدودیت‌های تحقیق مشخص شده و پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده ارائه می‌شود. نتیجه‌گیری خلاصه‌ای از نتایج کلیدی است و بر اهمیت و تاثیر پژوهش تاکید می‌کند.

مقایسه نتایج حاصل از یافته‌های مهم تحقیق با نتایج سایر پژوهش‌های مشابه داخلی و خارجی (با ذکر رفرنس)، تفسیر علل شباهت‌ها و تفاوت‌ها، و محدودیت‌های کاربرد نتایج در سطح جامعه باید به‌دقت ارائه شود. آثار، اهمیت و کاربرد پژوهش در جامعه، همراه با بسط راهکارهایی برای اجرا در سطح جامعه، نیز از مواردی هستند که باید به صورت مختصر و مفید بیان شوند (در قالب یک پاراگراف یا نیم‌صفحه).

هر مقاله باید با خلاصه و نتیجه‌گیری دقیق و صحیحی از گام‌ها و دستاوردهای پژوهش همراه باشد. در برخی موارد، خلاصه مقاله شامل بیان محدودیت‌ها و ارائه پیشنهادهایی برای محققان دیگر جهت ادامه تحقیقات در این زمینه است.

در نهایت باید منابع و مآخذ مورد استفاده را به ترتیب براساس منابع فارسی و لاتین مرتب کنید. هر مجله یا کنفرانس استانداردهای خود را در نحوه درج منابع دارد. یک روش استاندارد برای درج منبع، روش APA است. این واژه مخفف عبارت American Psychological Association است که توسط انجمن روانشناسی آمریکا ارائه شده است. براساس این روش، برای ارجاع یک بخش از متن به منبع آن از فرمت زیر استفاده می‌شود:

(نام نویسنده، سال: شماره صفحه)
برای نمونه: (حبیبی، 1389: 56)

سپس در صفحه فهرست منابع و مآخذ به روش زیر عمل می‌شود:

• اگر کتاب باشد
  نام خانوادگی، نام (سال). نام کتاب. محل نشر: ناشر.

• اگر مقاله باشد
  نام خانوادگی، نام (سال). نام مقاله. نام نشریه، شماره نشریه، شماره صفحات.