پژوهش به معني جستجو کردن برای يافتن حقايق و دانش است که با جمع آوري، بررسي و تفسير منظم داده ها راهكاري برای پاسخ به يك سؤال يا حل يك مشكل خاص را فراهم مي سازد. در دانشگاه، پژوهش در بعد دانشجويي اصلي ترين نمود خود را در واحد پايان نامه نمايان میسازد. بنابراین پايان نامه نخستين گام نظام مند در بعد پژوهش است كه دانشجويان با آن آشنا می شوند.
دانشجویان تحصیلات تکمیلی در مقاطع ارشد و دکتری و حتی گاهی در مقطع کارشناسی ملزم هستند واحدی به نام پایان نامه انتخاب کنند و در انتهای ترم دستاورد خود را به صورت چاپی و صحافی شده به دانشگاه ارائه دهند. اما هدف از ارائه رساله و پایان نامه چیست؟ چرا دانشجویان باید چندین ترم خود صرف انجام پایان نامه کنند؟
قبل از اشاره به اهداف پایان نامه بهتر هست تعریفی از رساله داشته باشیم تا بیشتر با این کلمه آشنا شویم.
پايان نامه گزارشي است مكتوب به زبان فارسي يا انگليسي كه در آن دانشجو نتايج بررسي و تحقيق خويش را در يكي از حيطه هاي رشته تحصيلي مربوطه زير نظر استاد( ان ) راهنما انجام داده و ارايه مي نمايد.
پايان نامه ها مي توانند پژوهش بنيادي، كاربردي، بنيادي - كاربردي ( و ترجيحاً در جهت حل اولويتهاي منطقه اي و كشوري ) باشند. پايان نامه هاي مروري، گرد آوري و گزارش موارد نادر قابل تصويب نمي باشند.
بعد از اتمام نگارش پایان نامه و دفاع از رساله، اساتید راهنما و داوران حاضر در جلسه دفاعیه، نمراتی برای دانشجو در نظر میگرید که از درجه "عالی" تا "غیر قابل قبول" میتواند متغییر باشد. چنانچه دانشجویی رتبه غیرقابل قبول کسب نماید باید ایرادات پایان نامه خود را رفع نماید و دوباره در جلسه دفاعیه حاضر شود.
با توجه به اینکه هر دانشگاهی آیین نامه نحوه نگارش پایان نامه مخصوص به خود دارد که دانشجویان موظف هستند به همان شیوه پایان نامه خود را نگارش کنند و به دانشگاه تحویل دهند. اما اصول زیر برای تمام پایان نامه های ارشد و دکتری یکسان می باشد.
مشخصات روي جلد بصورت وسط چين و به ترتيب زير بايستي تنظيم گردد:
- آرم دانشگاه
- اسم دانشگاه
- پاياننامه جهت دريافت درجه (مقطع و رشته تحصيلي )
- عنوان
- نام و نام خانوادگي دانشجو
- استاد يا استادان راهنما ( نام و نام خانوادگي استاد يا استادان راهنما، بدون ذكر القاب و عناوين اضافي به غير از « دكتر »)
- ماه به حروف و سال فارغ التحصيلي هجري شمسي
مشخصات پشت جلد عين روي جلد ولي به زبان انگليسي خواهد بود.
در شيرازه عنوان يا خلاصه عنوان ذكر مي گردد.
بخش ابتدايي پايان نامه شامل قسمتهاي زير خواهد بود:
- صفحه سفيد بعد از جلد
- صفحه « به نام خدا »
- صفحه مشخصات (مشابه روي جلد ) + نام استاد(ان) مشاور(زير نام استاد راهنما ) + * محل اجرا ( زير نام استاد مشاور ) + شماره پايان نامه ( در پايين ترين سطر )
- صفحه گواهي اصالت ( نمونه در قسمت ضميمه )
- تأييد استادان راهنما و مشاور در پايان نامه هاي Ph.D
- صفحه تقديم در يك صفحه ( در صورت تمايل )
- صفحه تشكر در يك صفحه
- فهرست مقالات منتشر شده از پايان نامه
- فهرست اختصارات
- فهرست مندرجات و ضمايم
- فهرست جداول، اشكال و نمودارها ( مربوط به نتايج پژوهش )
بخش اصلي ( متن ) شامل موارد ذيل مي باشد:
- خلاصه فارسی
- مقدمه ( فصل اول )
- چهارچوب پژوهش و مروري بر متون ( فصل دوم )
- روش كار و مواد ( فصل سوم )
- يافته ها ( فصل چهارم )
- بحث ( فصل پنجم )
- منابع
بخش انتهايي شامل موارد ذيل خواهد بود:
- ضمايم ( در صورت نياز)
- كپي رضايتنامه ( در صورت وجود)
- تصوير مقاله چاپ شده يا ارايه شده در سمينارها و كنگره ها از پايان نامه يا گواهي پذيرش آن ( در صورت وجود)
- اصل صورتجلسه نهايي ارزيابي
- خلاصه انگليسی
- صفحه مشخصات به زبان انگليسي ( مشابه پشت جلد + نام استاد[ان] مشاور در زير نام استاد راهنما
- صفحه سفيد قبل از جلد
تعداد دقيق نسخ چاپي پايان نامه با توجه به سياستهاي هر دانشكده و مقطع تحصيلي مشخص مي شود. حداقل نسخه هاي چاپي لازم به شرح ذيل مي باشد: