راههای شناسایی مجلات جعلی و نا معتبر

چگونه یک ژورنال جعلی را تشخیص دهیم؟

ژورنال  جعلی یا هایجک شده ، وب سایت هایی هستند که با نام و اعتبار یک ژورنال واقعی ایجاد شده و سعی می کنند تا با فریب نویسندگان مقالات در جهت اهداف مالی خود فعالیت نماید. این درحالی است که صاحبان واقعی مجله از این ماجرا مطلع نیستند. معمولا ژورنال های که وب سایت رسمی ندارند یا به نحوی وب سایت رسمی انها ناشناخته یا غیرفعال است در معرض جعل شدن هستند. این افراد سودجود به جستجوی ژورنال های می پردازند که در درجه اول در پایگاه های ISI web of science – PubMed یا Scopus ایندکس شده باشند و دوم سایت رسمی و موثق ژورنال موجود نبوده و یا یافتن آن دشوار باشد. سپس با ساخت سایت جعلی با مشخصات مجله اصلی و تبلیغات گسترده سعی می کنند نویسندگان بیشتری را ترغیب به ارسال مقاله نمایند و معمولا این مقالات را بدون داوری و با دریافت هزینه چاپ معینی به چاپ می رسانند. جامعه هدف این نوع مجلات، معمولا نویسندگان مبتدی کشورهای درحال توسعه می باشد. در سال های اخیر تاکید شدید آیین نامه های تشویقی بر رشد مقالات بدون تسهیل گری اکادمیک و زمینه سازی های لازم بر رشد قارچ گونه این مجلات دامن زده است. راهکار مبارزه با مجلات جعلی و هاجیک شده در زمان فعلی اطلاع رسانی و شناسایی این مجلات می باشد. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان متولی رشد و توسعه علمی کشور هنوز نتوانسته است به صورت کارشناسانه در این حوزه ورود پیدا کند و روند بررسی و اعتباربخشی به مجلات این وزارت خانه از بس کند عمل می کند که برخی از این مجلات جعلی سالها نویسندگان و دانشجویان را به راحتی می توانند فریب دهند.

در زیر به چند مورد از مواردی که به جعلی بودن مجلات میتوان پی برد اشاره شده است:

نوع انتشار نشریه: یکی از ساده ترین روش های تشخیص “وب سایت جعلی نشریات” بررسی نوع انتشار نشریه است. در اکثر مواقع “وب سایت جعلی نشریات” برای نشریاتی که به صورت کاغذی منتشر می شوند و نسخه الکترونیک ندارند ایجاد می شوند.
دیسیپلین یا اسکوپ نشریه: یکی از روش های ساده برای تشخیص نشریات دیسیپلین یا اسکوپ نشریه است. برای تشخیص “وب سایت جعلی نشریات” با استفاده از این روش کافی است نشریه را در یکی از پایگاه های نمایه سازی نشریات مانند ISI یا ISC جست و جو نماییم و دیسیپلین یا اسکوپ آن را استخراج نماییم و آن را با اسکوپ مقالات چاپ شده توسط وب سایت مقایسه کنیم. به عنوان مثال نشریه ای که در مورد پزشکی است نمی تواند مقالات برق چاپ کند، زیرا به محض انجام این کار از فهرست پایگاه نمایه ساز (ISI یا ISC) حذف خواهد شد. 
آرشیو سازی با استفاده از مقالات منتشر شده: این هم یکی از روش های ساده برای تشخیص “وب سایت جعلی نشریات” است. چیزی که برای داشتن یک “وب سایت جعلی نشریات” تعدادی مقاله است. قطعاً یک وب سایت در ابتدای امر مقاله ای برای چاپ دریافت نمی کند لذا برای ایجاد آرشیو نیاز دارد تا تعدادی زیادی مقاله آپلود نماید. اما این مقالات از کجا به دست می آیند؟ قطعاً فردی که حاضر است از طریق “وب سایت جعلی نشریات” کسب درآمد نماید هزینه ای نیز برای نگارش مقاله صرف نمی کند، بلکه اقدام به کپی مقالات منتشر شده سایرین می نماید تا با این روش به بازدید کننده القا نماید که مقالات موجود در وب سایت مقالات واقعی هستند. برای استفاده از این روش جهت تشخیص “وب سایت جعلی نشریات” جست و جوی عناوین مقالات یا بخشی از چکیده شما را از جعلی بودن یا نبودن وب سایت آگاه می سازد.
آدرس های اینترنتی نامتعارف: این روش نیز یکی از راه های ساده برای تشخیص “وب سایت جعلی نشریات” است. با توجه به اینکه ثبت دامنه اینترنتی در بسیاری از کشورها نیازمند ارائه مدارک شناسایی است و ایجاد “وب سایت جعلی نشریه” موجب پیگرد قانونی است لذا متقلبین برای “وب سایت جعلی نشریه” خود از سرویس دهندگان وبلاگ یا زیر دامنه های وب سایت دیگر استفاده می کنند.
تنوع مولفین: این روش ساده و قطعی نیست اما می تواند به صورت ابزار کمکی مورد استفاده قرار گیرد. برای استفاده از این روش کافی است به نسخه های منتشر شده نشریات مراجعه نمایید. به عنوان مثال اگر در یک نشریه خارجی، فقط مقالات ایرانی ببینیم احتمال اینکه با “وب سایت جعلی نشریه” رو به رو شده باشیم بالاست.

و در زیر چند سایت برای اینکه آی اس آی بودن یک مجله را ثابت کنیم آورده شده است ، به این نحو که ابتدا به لینک زیر می رویم

http://ip-science.thomsonreuters.com/mjl

در این سایت یک جعبه جستجو وجود دارد. که می توان نام مجله را در مستر جورنال لیست تامسون روترز پیدا کرد. لازم به ذکر است که بهتر این است که ما جستجو را بر اساس ISSN بیابیم تا مشکل برنخوریم. دقت شود که میان 4 رقم اول و 4 رقم دوم یک علامت – گذاشته شودو یا به تعبیر دیگر، شماره ISSN کامل و بدرستی وارد کنید.

به جهت اینکه ایمپکت فاکتور یک مجله بوسیله پایگاه فوق حساب شود مکان آن مجله در یکی از موارد زیر است:
الف) Science citation index expanded: SCIE
ب) Social Science citation index
نکته خیلی مهم: برخی از مجلات که ایمپکت فاکتورشان در پایگاه فوق محاسبه نشده است و در هیچ کدام از مکان های الف و ب نیست اما جز آی اس آی هستند. لیکن این مجلات در آدرس زیر ذخیره شده اند. لازم به ذکر است که این مجلات همتراز با مجلاتی که در جورنال سایتیشن ریپورت حاضرند هستند.

ج) Arts and humanities citation index

برخی از مجلات هستند که در هیچ کدام از پایگاه های فوق الذکر نیستند. برای آنکه بفهمیم آیا یک مجله در یکی از سه پایگاه فوق  حاضر است یا خیر, این است که به همان آدرس برویم و در بالای صفحه سمت راست که نگاه کنیم سه عدد فایل PDF را برای دانلود قرار داده شده که هر کدام مربوط  به یکی از این سه پایگاه مورد اشاره است.

البته روش های فوق تنها راه های شناسایی “وب سایت جعلی نشریه” نیستند و روش های دیگری نیز وجود دارند.