راه‌های تشخیص ISI بودن مقالات علمی | راهنمای جامع برای پژوهشگران و دانشجویان

در فضای علمی و پژوهشی امروز، انتشار مقاله در مجلات معتبر اهمیت بالایی دارد و نقش مهمی در پیشرفت حرفه‌ای پژوهشگران ایفا می‌کند. با افزایش تعداد مجلات منتشرشده، تشخیص نشریات معتبر از موارد بی‌اعتبار به یکی از دغدغه‌های اصلی پژوهشگران تبدیل شده است. برخی از این مجلات با ظاهر حرفه‌ای و عنوان‌هایی شبیه به نشریات رسمی فعالیت می‌کنند، اما فاقد فرآیند ارزیابی علمی معتبر هستند و تنها با هدف دریافت هزینه از نویسندگان فعالیت دارند.

برای جلوگیری از انتشار مقاله در این نوع نشریات و حفظ جایگاه علمی پژوهش، آشنایی با روش‌های تشخیص اعتبار مجله ضروری است. در این نوشته به معرفی پایگاه ISI و معیارهای آن برای نمایه‌سازی نشریات پرداخته می‌شود و روش‌های مختلف بررسی صحت مجلات از جمله استفاده از سایت‌های رسمی و پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر توضیح داده می‌شود. هدف این است که نویسندگان با آگاهی بیشتر بتوانند مسیر مناسب‌تری برای انتشار مقاله انتخاب کنند و از خطرات احتمالی دور بمانند.

ISI یا Institute for Scientific Information یکی از معتبرترین پایگاه‌های داده علمی است که در حال حاضر تحت مالکیت شرکت Web of Science قرار دارد. این پایگاه به ارزیابی و نمایه‌سازی مقالات علمی در مجلات معتبر و شناخته‌شده در رشته‌های مختلف علمی می‌پردازد. مجلاتی که در پایگاه ISI نمایه می‌شوند، به دلیل رعایت استانداردهای علمی بالا، از اعتبار ویژه‌ای برخوردارند و مقالات منتشرشده در این مجلات، به‌طور گسترده‌ای توسط پژوهشگران، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در سراسر جهان مورد ارزیابی و استناد قرار می‌گیرند.

برای اینکه یک مجله در ISI نمایه شود، باید از مجموعه‌ای از معیارهای سخت‌گیرانه عبور کند. این معیارها شامل اعتبار علمی و تخصصی، کیفیت فرآیند داوری مقالات، میزان استناد و ارجاع به مقالات منتشرشده در مجله، و رعایت اصول اخلاقی در انتشار محتوا می‌باشند. در نهایت، نمایه‌سازی یک مجله در ISI می‌تواند تاثیر زیادی بر اعتبار و شناخته‌شدن آن در سطح بین‌المللی داشته باشد.

مجلات ISI به مجلات علمی گفته می‌شود که توسط شرکت تامسون رویترز (که در حال حاضر تحت مالکیت شرکت Clarivate Analytics است) نمایه می‌شوند. این مجلات از نظر اعتبار و کیفیت علمی تفاوت‌های قابل توجهی با یکدیگر دارند. مجلات ISI به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند.

برای دسترسی به مجلات ISI و بررسی صحت اطلاعات آن‌ها، چندین روش معتبر وجود دارد که در ادامه توضیح داده می‌شود:

1. استفاده از سایت موسسه تامسون رویترز

یکی از روش‌های معتبر برای شناسایی مجلات ISI استفاده از سایت رسمی Clarivate Analytics (تامسون رویترز سابق) است. در این روش، شما می‌توانید به صورت تخصصی به جستجوی مجله مورد نظر بپردازید. مراحل به شرح زیر است:

ابتدا وارد آدرس www.thomsonreuters.com شوید.

• در قسمت جستجو، شماره ISSN مجله مورد نظر را وارد کنید. این شماره به‌عنوان شناسه منحصر به فرد مجله استفاده می‌شود. برای وارد کردن ISSN، دقت کنید که شماره به درستی وارد شود؛ به‌طوری که میان چهار رقم اول و چهار رقم آخر یک علامت (-) قرار گیرد.

• اگر نتیجه جستجو مطابق با یکی از دسته‌بندی‌های زیر بود، مجله معتبر و ISI است.

از روش‌های ساده دیگر که می‌توان برای تشخیص مجلات معتبر از جعلی استفاده کرد، موتورهای جستجوی گوگل هستند. در این بخش شما می‌توانید عنوان مجله را جستجو کنید تا مطمئن شوید که در لیست موجود است یا خیر. ابتدا مانند شکل زیر، عنوان مجله را در داخل کما وارد می‌کنید. گوگل شما را به صفحه مورد نظر هدایت می‌کند. اگر در این صفحه عنوان مورد نظر یافت شد، یعنی مجله قابل اعتماد است و جعلی نیست و ارزش پذیرش و چاپ مقاله را ندارد.

نتیجه جستجوی شما می‌تواند مانند حالت فوق باشد. اگر در این حالت نام مجله یافت نشد، احتمال جعلی بودن آن وجود دارد.

با اینکه این روش نیز می‌تواند مناسب باشد، اما بررسی از طریق سایت رسمی تامسون رویترز توصیه می‌شود تا اطمینان بیشتری حاصل گردد. حالت دیگری نیز وجود دارد که می‌توان از سایت رسمی مؤسسه ISI استفاده کرد. در بخش Master Journal List، نوع جستجو (Search Type) را بر روی ISSN قرار دهید و در قسمت Search Terms، شماره شناسۀ بین‌المللی (ISSN) مجله را وارد نمایید و بر روی Search کلیک کنید. اگر مجله در مؤسسه ISI نمایه شده باشد، مشخصات آن در صفحۀ بعد نمایش داده می‌شود. اما اگر چیزی نمایش داده نشد و پیام "No matches found for the query" مشاهده کردید، یعنی مجلۀ مورد نظر در لیست وجود ندارد و جعلی است.

در ایران، یکی از سامانه‌های معتبر برای بررسی وضعیت مجلات علمی، وب‌سایت Impactfactor.ir است که مورد تأیید بسیاری از دانشگاه‌های کشور نیز قرار دارد. این پایگاه اطلاعات جامع و دقیقی درباره نشریات ارائه می‌دهد و به پژوهشگران امکان می‌دهد تا با وارد کردن شماره شاپا (ISSN) مجله مورد نظر، از وضعیت آن مطلع شوند. از جمله اطلاعاتی که این وب‌سایت ارائه می‌دهد می‌توان به نمایه‌ شدن یا نشدن مجله در پایگاه ISI، قرار داشتن در فهرست سیاه وزارت علوم یا وزارت بهداشت، رده‌بندی علمی، کشور محل انتشار، نام ناشر، وضعیت ثبت در پایگاه JCR، نمایه بودن در ISC، داشتن یا نداشتن ضریب تأثیر، و رتبه Q آن اشاره کرد. استفاده از این سامانه به پژوهشگران کمک می‌کند با اطمینان بیشتری مجله مناسب برای انتشار آثار علمی خود را انتخاب کنند.