سینا ترجمه
در این مطلب شما را با تعاریف مختلف ویرایش و انواع ویرایش در کتاب آشنا خواهیم کرد.
- ویرایش در کلی ترین وجه، به معنای آماده ساختنِ دست نوشت برای چاپ و انتشار است (اعلم، ۱۳۹۴: ۹).
- ویرایش، افزودن یا کاستن مطالب یا تصحیح و تنقیح متن هایی است که برای چاپ و نشر، آماده می شود (طریقه دار، ۱۳۹۱: ۳۰).
- ویرایش یا ویراستاری عبارت است از پیراستن نوشته از نارسایی ها و خطاهای علمی یا زبانی، و تنظیم مباحث آن برحسب مبانی منطقی و اصلاح خطاهای واژگانی و دستوری بر اساس معیارهای زبان در تشخیص درست از نادرست، به طوری که نوشته پس از ویرایش هیچ گونه خطای علمی یا زبانی و هیچ گونه بی نظمی و آشفتگی و نارسایی نداشته باشد و هیچ نکته ای که خلاف معیارهای پذیرفته شدهٔ آن زبان است، در آن مشاهده نشود (ارژنگ، ۱۳۹۴: ۱۳ و ۱۴).
- ویرایش در اصطلاح، به مجموعهٔ فعالیت های علمی و هنری گفته می شود که در نتیجهٔ آن، متن کتاب یا مقاله یا گزارش و به طور کلی هر پیام و خبری برای مخاطب، ساده، روان، قابل درک و پذیرفتنی تر شود. ویرایش: علم، مهارت و تخصصی است که می توان آن را آموخت. ویرایش: اِعمال مجموعه ای قواعد و قوانین زبانی، نشانه گذاری و ساختاربندی متن است (نیکوبخت، ۱۳۹۳: ۱۳).
- در مفهوم کلی، ویرایش عبارت است از تعیین سیاست نشر آثار مکتوب، برقراری رابطه با پدیدآورندگان آثار، بررسی دقیق آثار ارائه شده و پذیرش آن ها پس از احراز صلاحیت و آماده ساختن آثار برای چاپ و نشر (حسینی، ۱۳۹۰: ۳۲۲).
- در عرف ادبیات و روزنامه نگاری معاصر، ویرایش (Edit) به تمامی کارهای مربوط به کاستن، افزودن، جابه جاکردن، غلط گرفتن و گنجانیدن اطلاعات لازم گفته می شود (قاضی زاده، ۱۳۸۸: ۶۵).
- «ویرایش» از مصدر «ویراستن» است. پیشوند (vi) به معنای دور از هم و جدا و (razis) به معنای نظم و ترتیب و دربرگیرندهٔ معنای دو مصدر «پیراستن» و «آراستن» است. معادل انگلیسی و عربی آن (edite) و«تحریر» است (ذوالفقاری، ۱۳۹۲: ۱۳).
الف) ویرایش فنی؛
ب) ویرایش زبانی – ساختاری؛
ج) ویرایش تخصصی یا علمی یا محتوایی.
این نوع ویرایش، شامل کارهای زیر است:
۱. ۱ یک دست کردن رسم الخط کلمات؛ به عنوان مثال، عبارت هایی مانند «میرساند»، «بسمه تعالی»، «اینجانب»، «بعرض» و «حضرتعالی» را به صورت درست آن ها، یعنی «می رساند»، «باسمه تعالی»، «این جانب»، «به عرض» و «حضرت عالی» بنویسیم.
۱. ۲ اصلاح غلط های املایی؛ به عنوان مثال ، کلمه هایی مانند «درخاست» و «استحظار» را به صورت «درخواست» و «استحضار» بنویسیم.
۱. ۳ کنترل پاراگراف بندی؛ یعنی اینکه چه جمله هایی را در کنار هم و در یک پاراگراف قرار بدهیم. همان طور که می دانیم در یک کتاب، جمله هایی که یک مفهوم یا مثال خاص را توضیح می دهند، باید پشت سر هم بیایند و یک پاراگراف را تشکیل بدهند. به عنوان مثال، قبل از عبارت هایی مثل «بنابراین»، «در این حالت»، «برای این منظور»، «به عبارت دیگر»، «یعنی» و غیره، نباید یک پاراگراف جدید ایجاد کنیم.
۱. ۴ اصلاح یا اعمال نشانه گذاری های متن؛
۱. ۵ یک دست کردن ضبط اعلام، اصطلاحات، آوانگاشت آن ها در صورت لزوم و آوردن معادل لاتین کلمات؛
۱. ۶ اعمال قواعد عددنویسی، فرمول نویسی، اعراب گذاری و اختصارهای متنی؛
۱. ۷ مشخص کردن حدود نقل قول ها، وارسی ارجاعات، درستی نشان مآخذ و پانوشت ها و یادداشت ها؛
۱. ۸ بررسی کالبدشناسی اثر، شامل تمامی نمایه ها، جدول ها، نمودارها، تصاویر، عکس ها، فهرست مطالب، واژه نامه و غیره؛ جالب است بدانید که بعضی از انتشاراتی های معتبر دنیا مانند انتشارات دانشگاه کمبریج، کسانی را به عنوان Indexer به کار می گیرند که فقط کارشان، ایجاد قسمت «نمایه» یک کتاب است؛ هر چند مسئولیت نهایی این قسمت، به عهده نویسنده کتاب است.
۱. ۹ کنترل اندازه و قلم حروف، عنوان فصل ها، بخش ها و زیربخش ها، سربرگ ها و نمونه خوانی. دقت داشته باشید که منظور از نمونه خوانی، غلط گیری تایپی است که با وجود اینکه بدیهی ترین کار لازم برای یک نوشته قبل از چاپ شدن است، خیلی از نویسندگان و ناشران ایرانی، آن را انجام نمی دهند. تعداد غلط های تایپی ای که در بین کتاب های انگلیسی ای که تا به حال خوانده ام، پیدا کرده ام، به اندازه تعداد انگشت های یک دست هم نرسیده است؛ اما در مقابل، متأسفانه کتاب های فارسی، پر از غلط های تایپی است.
نکته خیلی مهمی که در نمونه خوانی باید به آن توجه کرد، این است که بهتر است کار نمونه خوانی را شخص دیگری غیر از نویسنده کتاب انجام دهد. چون بارها این مطلب را از نویسندگان مختلف شنیده ام که چون خودشان، نویسنده متن بوده اند، بعضی از جمله های کتاب، به جای چشم شان، به طور ناخودآگاه با ذهن شان مرور می شود و بنابراین بسیاری از غلط های تایپی کتاب را نمی بینند.
این نوع ویرایش، شامل کارهای زیر است:
۲. ۱ رفع خطاهای دستوری، ساختاری و جمله بندی؛ به عنوان مثال، در جمله «مایه افتخار من است که از تجربیات شما بهره مند و در کارهایم از آن ها استفاده کنم»، باید بعد از «بهره مند»، از فعل «شوم» استفاده کنیم؛ چون «بهره مند کنم»، معنایی ندارد. بنابراین یکی از هدف های ویرایش زبانی-ساختاری، جلوگیری از حذف بدون قرینه فعل ها در جمله است. به عنوان مثالی دیگر، می توان به کاربرد درست «را»ی مفعولی بعد از مفعول اشاره کرد.
۲. ۲ اصلاح انحراف از زبان معیار و یک دست کردن زبان نوشته؛
۲. ۳ ابهام زدایی از عبارت های نارسا، مبهم، متناقض، نامفهوم و عامیانه؛
۲. ۴ انتخاب برابرهای مناسب برای واژگان غیر فارسی، حذف واژگان، تعابیر و اصطلاحات و عبارت های تکراری و زائد، عامیانه، ناقص، نارسا، متضاد و متناقض؛
۲. ۵ کوتاه کردن جمله های طولانی؛
۲. ۶ ساده سازی و روان سازی متن از نظر جمله بندی؛
۲. ۷ گزینش واژگان فارسی و برابرهای مناسب.
این نوع ویرایش، شامل کارهای زیر است:
۳. ۱ حذف، کاهش یا تلخیص مطالب تکراری، غیرضروری، غیرمستند، مبتذل، نامتعارف، سست و ضعیف؛
۳. ۲ اصلاح، تنظیم و جابه جایی مطالب برای انسجام و یک دستی نوشتار؛
۳. ۳ افزایش برخی نکات فراموش شده، جافتاده در متن یا پاورقی؛
۳. ۴ مقابله متن با اصل (در صورت ترجمه یا تصحیح متون کلاسیک)؛
۳. ۵ توضیح، یادآوری یا پیشنهاد ضروری در پاورقی که البته باید با ذکر کلمه «ویراستاری» و با اجازه از نویسنده کتاب باشد.
۳. ۶ بازبینی و تصحیح مطالب نادرست، متناقض و غیرعلمی.
موسسه سینا با دربرداشتن تیم ویراستاری مجرب انواع ویرایش ها به جز ویرایش محتوایی را انجام می دهد. برای تماس با کارشناسان موسسه با یکی از روش های زیر اقدام کنید.
